Το Χαμάμ Τζολφά, ένα ιστορικό κτίσμα για την εξυπηρέτηση των εμπορικών καραβανιών

Η κατάλληλη γεωγραφική θέση έχει καταστήσει την «Τζολφά» μία από τις σημαντικότερες πόλεις της επαρχίας Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν. Η Τζολφά βρίσκεται στα σύνορα του Ιράν με τις χώρες της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας και για το λόγο αυτό οι εμπορικές και μεταφορικές δραστηριότητες μέσω αυτής της επαρχίας είναι πολύ έντονες. Επίσης, ο σιδηρόδρομος του Ιράν συνδέεται στην Τζολφά με την περιοχή του Καυκάσου και την Κεντρική Ασία. Η ίδρυση της Ελεύθερης Βιομηχανικής και Εμπορικής Ζώνης Αράς στην επαρχία Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν, που αποτελείται από επτά ξεχωριστά τμήματα και με την Τζολφά ως κέντρο της, έχει πολλαπλασιάσει τη σημασία της οικονομικής ζωής της πόλης. Φυσικά, αυτή η σημασία έχει ιστορική προέλευση και δεν περιορίζεται μόνο στη σύγχρονη περίοδο. Κατά τη διάρκεια πολλών αιώνων, αυτή η επαρχία αναγνωριζόταν ως μία από τις σημαντικές θρησκευτικές, οικονομικές και πολιτιστικές βάσεις της περιοχής. Τα πολυάριθμα ιστορικά μνημεία που έχουν διασωθεί στην επαρχία αποδεικνύουν αυτή τη θέση. Από αυτά τα μνημεία, το καραβανσεράι Χουάζε-Νάζαρ, η εκκλησία Τσουπάν και η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου έχουν εγγραφεί στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO. Ωστόσο, η γοητεία και η σημασία άλλων ιστορικών μνημείων της επαρχίας δεν υστερούν καθόλου. Το χαμάμ της Τζολφά, γνωστό και ως «Ιστορικό Χαμάμ της Τζολφά», είναι ένα από τα ιστορικά μνημεία της πόλης που, παρά την έλλειψη ακριβών ιστορικών εγγράφων, εκτιμάται ότι έχει ηλικία πάνω από 150 χρόνια.

Ιστορία και χαρακτηριστικά του Χαμάμ Τζολφά

Η σύσταση του Ισλάμ υπέρ της καθαριότητας ήταν ένας από τους λόγους που, με την πάροδο των αιώνων, δημιουργήθηκαν και αναπτύχθηκαν ιδρύματα όπως τα χαμάμ ή λουτρά σε διάφορες πόλεις του Ιράν. Η δυσκολία στην προμήθεια νερού και καυσίμων καθόριζε την αρχιτεκτονική των χαμάμ με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξάνεται η αποδοτικότητα. Τα χαμάμ ήταν πρωτίστως χώροι παροχής υπηρεσιών υγιεινής, αλλά δεν μπορεί να παραβλεφθεί ο πολιτιστικός και κοινωνικός τους ρόλος. Σε ορισμένες πόλεις, το χαμάμ λειτουργούσε και ως χώρος κοινωνικής συναναστροφής και διοργάνωσης μικρών συνελεύσεων και κάποιες τελετές όπως γάμοι τελούνταν εκεί. Με την ανάπτυξη των αστικών υποδομών και την καθολική πρόσβαση στο δίκτυο ύδρευσης, τα δημόσια χαμάμ σταδιακά έχασαν τη δημοτικότητά τους, όμως πολλά από αυτά διατηρούνται ως ιστορικά μνημεία και αποτελούν σημεία ενδιαφέροντος. Η ιστορία του ιστορικού χαμάμ της Τζολφά είναι σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με εκείνη άλλων δημόσιων χαμάμ του Ιράν. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται για τον αρχικό σκοπό του, αλλά αναγνωρίζεται ως ιστορικό μνημείο και μέρη του έχουν μετατραπεί σε μουσείο όπου εκτίθενται ιστορικά αντικείμενα που σχετίζονται με την περιοχή της Τζολφά.

Δεν υπάρχουν αξιόπιστα έγγραφα για την ακριβή ιστορία του χαμάμ της Τζολφά, ωστόσο εκτιμάται ότι η ηλικία του υπερβαίνει τα 150 χρόνια. Πέρα από τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του, κάποιες λαϊκές ιστορίες και παραδόσεις επιβεβαιώνουν αυτή την εκτίμηση. Κάποιοι το αποδίδουν στο χαμάμ του Κορντεστ, περιουσία του Αμπάς Μιρζά (πέθανε το 1833 μ.Χ.), διαδόχου του θρόνου του Ιράν την εποχή του Φαταλί Σαχ (1797-1834) και αρχηγού του ιρανικού στρατού στους πολέμους με τη Ρωσική Αυτοκρατορία, αν και αυτή η πληροφορία δεν τεκμηριώνεται ιστορικά. Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια των πολέμων μεταξύ Ιράν και Ρωσίας, το χαμάμ κατασκευάστηκε για τη χρήση των ιρανικών στρατευμάτων. Κατασκευάστηκε σε ένα σημείο όπου περνούσαν τα καραβάνια πριν διασχίσουν τον ποταμό Άρας. Έτσι, ένας από τους κύριους σκοπούς του ήταν η εξυπηρέτηση των περαστικών καραβανιών.

Αρχιτεκτονική του Χαμάμ Τζολφά

Όπως και σε άλλα ιρανικά χαμάμ, στον χώρο του Χαμάμ Τζολφά προβλέπονται αίθουσες όπως η αποδυτήρια, το πρόδρομο δωμάτιο και το θερμό δωμάτιο. Η συνολική επιφάνεια του χαμάμ φτάνει περίπου τα 500 τετραγωνικά μέτρα. Οι κολώνες με τα καλλιτεχνικά διακοσμημένα κιονόκρανα δίνουν εξαιρετική ομορφιά στο κτίριο. Ο τρούλος του θερμού δωματίου στηρίζεται σε τέσσερις πέτρινες κολώνες. Γύρω από αυτόν υπάρχουν οκτώ μικρότεροι τρούλοι. Το νερό του χαμάμ προερχόταν από μια σειρά κανάλι (κανατιού), το οποίο περνούσε από το χωριό Σοτζάαμπαντ και αφού κατέληγε στο χαμάμ, ζεσταινόταν με ξύλα.

Πού βρίσκεται το Χαμάμ Τζολφά;

Αυτό το ιστορικό χαμάμ βρίσκεται λίγο μακριά από το κέντρο της πόλης Τζολφά. Για να το επισκεφτεί κανείς πρέπει να κατευθυνθεί νοτιοανατολικά της πόλης. Βρίσκεται μεταξύ του τελωνείου και των εγκαταστάσεων οδοποιίας, στις νότιες όχθες του ποταμού Άρας. Η απόσταση από την Τεχεράνη είναι 136 χιλιόμετρα.

Εθνική καταγραφή του Χαμάμ Τζολφά

Το Χαμάμ της Τζολφά καταχωρήθηκε στον εθνικό κατάλογο ιστορικών μνημείων του Ιράν το 2008 (έτος 1387 κατά το ιρανικό ημερολόγιο).