Τα παλιά παγοποιεία της Ταμπρίζ, ένα δείγμα της επιδέξιας ιρανικής τεχνολογίας στην αποθήκευση πάγου

Τα παλιά παγοποιεία της Ταμπρίζ μπορούν να θεωρηθούν παραδείγματα της αρμονικής συμβίωσης των Ιρανών με τη φύση και της επιδεξιότητάς τους στην αρχιτεκτονική.

Τα παλιά παγοποιεία ήταν κατασκευές που δημιουργήθηκαν με σκοπό τη διατήρηση του πάγου του χειμώνα και τη χρήση του στις ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Αυτές οι κατασκευές είχαν μοναδική αρχιτεκτονική και χρησιμοποιούσαν φυσικές δυνατότητες για τη διαχείριση της θερμοκρασίας. Η κατασκευή ενός παγοποιείου ήταν δύσκολη και δαπανηρή, γι’ αυτό σε κάθε πόλη ο αριθμός τους ήταν λιγότερος σε σύγκριση με άλλες παλιές κατασκευές όπως οι υδατοδεξαμενές. Συνήθως, αυτά τα παγοποιεία χρησιμοποιούνταν σε τροπικές περιοχές του Ιράν, αλλά σε άλλες περιοχές, όπως στην Ταμπρίζ, που παρόλο το ψυχρό της κλίμα, υπήρχαν αρκετά παγοποιεία. Σήμερα, μερικά από τα παλιά παγοποιεία της Ταμπρίζ έχουν διατηρηθεί και μπορούν να θεωρηθούν ιστορικά και τουριστικά αξιοθέατα.

Τα παγοποιεία κατασκευάζονταν συνήθως δίπλα σε εποχιακά ή μόνιμα ποτάμια ή εξοπλίζονταν με αυλάκια νερού από υπογείους αγωγούς (κανάλια), ώστε να γεμίζουν με νερό το χειμώνα. Με αυτόν τον τρόπο, το ψύχος του αέρα δημιουργούσε στο πάτωμα των παγοποιείων μια συσσώρευση πάγου. Για να έχουν τη λιγότερη δυνατή ανταλλαγή αέρα με το περιβάλλον, τα παγοποιεία είχαν ένα θάλαμο που το ύψος του ήταν χαμηλότερο από το έδαφος. Επιπλέον, η οροφή ήταν ψηλή ενώ η είσοδος μικρή. Τα κύρια υλικά κατασκευής ήταν ο πηλός και ο πλίνθος, αν και υπήρχαν και παγοποιεία από τούβλα, όπως αυτά που ήταν διαδεδομένα στην Ταμπρίζ.

Τα παλιά παγοποιεία της Ταμπρίζ

Η αρχιτεκτονική των παλιών παγοποιείων της Ταμπρίζ περιλαμβάνει θολωτές οροφές και ορθογώνιους χώρους. Το μεγάλο ύψος της οροφής βοηθά ώστε τα κατώτερα μέρη να παραμένουν πιο ψυχρά. Τα περισσότερα από αυτά βρίσκονται κοντά στο ποτάμι «Μεράν-Τσαϊ» ώστε να γεμίζουν το χειμώνα με το νερό του ποταμού, δημιουργώντας μια αποθήκη πάγου που η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της διατηρεί τον πάγο μέχρι και τις πιο ζεστές μέρες του χρόνου.

Η χρήση τούβλου βοηθά στη μείωση της θερμοκρασίας και η πέτρινη βάση ενισχύει τη σταθερότητα της κατασκευής. Ο Ζαν Σαρντέν, που επισκέφθηκε το Ιράν την εποχή των Σαφαβιδών (16ος αιώνας), αναφέρθηκε στην τεχνολογία των Ιρανών για τη διατήρηση του πάγου τους ζεστούς μήνες στο ταξιδιωτικό του ημερολόγιο.

Σήμερα, στην Ταμπρίζ υπάρχουν τέσσερα παλιά παγοποιεία: το Παγοποιείο «Καίμ-Μοκχαμ», το «Σαντιγιέ», το «Μπιλάνκουε» και το «Γιουσαρί» ή «Λελέ-Μπεγκ». Το παγοποιείο Σαντιγιέ χρονολογείται από την εποχή των Σαφαβιδών (16ος αιώνας). Το τωρινό ύψος από το πάτωμα έως την οροφή είναι 25 μέτρα, αλλά σύμφωνα με μερικούς ειδικούς, αρχικά το ύψος αυτό μπορεί να έφτανε τα 40 μέτρα, αν και με τον χρόνο κάποια μέρη έχουν καταρρεύσει. Στην εποχή των Σαφαβιδών ήταν για ιδιωτική χρήση, αλλά στην περίοδο των Κατζάρ (19ος αιώνας) δόθηκε στη χρήση του κοινού. Χρησιμοποιούνταν μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, αλλά με την εξάπλωση των ηλεκτρικών ψυγείων σταδιακά εγκαταλείφθηκε.

Το παγοποιείο Καίμ-Μοκχαμ, που σύμφωνα με μερικούς ειδικούς ήταν το μεγαλύτερο παγοποιείο του Ιράν, βρίσκεται στην παλιά συνοικία Σασγκλάν της Ταμπρίζ, μία από τις αριστοκρατικές συνοικίες όπου διέμενε ο κυβερνήτης της πόλης. Η επιφάνειά του ξεπερνά τα 200 τετραγωνικά μέτρα και το ύψος του τα 11 μέτρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία, κατασκευάστηκε την περίοδο που ο Αμπάς Μιρζά ήταν κυβερνήτης της Ταμπρίζ (1799-1833).

Το παγοποιείο Λελέ-Μπεγκ κατασκευάστηκε επίσης κατά την περίοδο των Κατζάρ και βρίσκεται στις κεντρικές περιοχές της σημερινής Ταμπρίζ. Η επιφάνειά του ξεπερνά τα 200 τετραγωνικά μέτρα. Το παγοποιείο Μπιλάνκουε ιδρύθηκε περίπου την ίδια εποχή. Κοντά σε αυτό υπήρχε λουτρό και καραβάν-σαράι, που σήμερα δεν έχουν απομείνει ίχνη.

Εθνική Καταγραφή των παλιών παγοποιείων της Ταμπρίζ

Το παγοποιείο Σαντιγιέ καταγράφηκε ως εθνικό μνημείο του Ιράν το 2006 (1385 στο περσικό ημερολόγιο). Το παγοποιείο Καίμ-Μοκχαμ καταγράφηκε το 2005 (1384). Επίσης, το παγοποιείο Μπιλάνκουε καταγράφηκε το 2007 (1386).