Το καραβάνσεράι του Γιαμ, το μεγαλύτερο καραβάνσεράι στη βορειοδυτική Ιρανική περιοχή

Το Καραβάνσεράι του Γιαμ – Το Μεγαλύτερο Καραβάνσεράι στη Βορειοδυτική Ιρανική Περιοχή

Το χωριό Γιαμ, λόγω της γεωγραφικής του θέσης, είχε στο παρελθόν σημαντικό ρόλο στα εμπορικά και επικοινωνιακά δίκτυα, γεγονός που αποτέλεσε και τον κύριο λόγο για την ανέγερση του Καραβάνσεραϊ Γιαμ.

Ιστορικό πλαίσιο

Στο παρελθόν, όταν δεν υπήρχαν σύγχρονα μέσα μεταφοράς, η μετακίνηση ανθρώπων και φορτίων ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Επιπλέον, η ασφάλεια των δρόμων αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα για τις κυβερνήσεις. Γι’ αυτό, κατά μήκος των κύριων οδικών αξόνων κατασκευάζονταν καραβάνσεράγια, με σκοπό τόσο τη διευκόλυνση των μετακινήσεων, όσο και την ασφάλεια των καραβανιών.

Στο Ιράν υπάρχουν πολλά τέτοια κτήρια, τα οποία, από αρχιτεκτονικής άποψης, είναι μοναδικά στο είδος τους. Το Καραβάνσεράι Γιαμ Μάραντ, γνωστό επίσης ως Καραβάνσεράι του Σαχ Αμπάς ή Καραβάνσεράι Παγιάμ, είναι το μεγαλύτερο καραβάνσεράι της βορειοδυτικής Ιρανικής επικράτειας και στο παρελθόν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις μεταφορές και τις επικοινωνίες.

Ιστορία του Καραβάνσεραϊ Γιαμ Μάραντ

Η αρχική κατασκευή του καραβάνσεραϊ χρονολογείται από την εποχή των Ιλχανιδών (13ος–14ος αιώνας μ.Χ.). Ωστόσο, η ονομασία «του Σαχ Αμπάς» πιθανόν σχετίζεται με την ανακαίνιση του κτηρίου κατά την περίοδο του Σαχ Αμπάς του Σαφαβίδη (16ος αιώνας), ο οποίος, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, ίδρυσε και ανακαίνισε πολλά καραβάνσεράγια με στόχο την ενίσχυση του εμπορίου και τη διασφάλιση των εμπορικών δρόμων. Πολλά από αυτά διασώζονται μέχρι σήμερα.

Αρχιτεκτονική και χαρακτηριστικά του Καραβάνσεραϊ Γιαμ

Το καραβάνσεράι βρισκόταν στη διαδρομή του Δρόμου του Μεταξιού και αποτελούσε ένα από τα σημαντικότερα καταλύματα και σημεία εξυπηρέτησης ταξιδιωτών. Όπως πολλά ιρανικά καραβάνσεράγια, διαθέτει μια μεγάλη εσωτερική αυλή, γύρω από την οποία είναι χτισμένα τα δωμάτια. Όλα τα δωμάτια βλέπουν προς την αυλή και ενώνονται με αυτή μέσω μιας στεγασμένης στοάς (αψίδας) που την περιβάλλει. Αυτός ο τύπος αρχιτεκτονικής ονομάζεται «τετραϊβικό σχέδιο» (chahar ivan).

Το σχέδιο του κτηρίου είναι ορθογώνιο, με μήκος 62 μέτρα και πλάτος 48 μέτρα. Στις τέσσερις γωνίεςυπάρχουν κυλινδρικοί πύργοι από τούβλα, για ενίσχυση της ασφάλειας και της σταθερότητας του κτηρίου. Κάθε πύργος έχει διάμετρο περίπου 7 μέτρα. Αυτοί οι πύργοι χρησίμευαν τόσο για παρατήρηση από φρουρούς, όσο και για άναμμα φωτιάς τη νύχτα, ώστε να καθοδηγούνται τα καραβάνια που πλησίαζαν από μακριά.

Η υψηλή πύλη εισόδου του καραβάνσεραϊ διευκόλυνε τη διέλευση των ζώων και των φορτίων τους. Υπάρχει επίσης ένας μικρός τρούλος (θόλος) στο εσωτερικό του κτηρίου.

Λόγω των καιρικών συνθηκών της περιοχής και της πάροδος των αιώνων, το κτήριο υπέστη φθορές. Το 1999(1378 στο περσικό ημερολόγιο), ξεκίνησαν εργασίες αναστήλωσης, και σήμερα το καραβάνσεράι έχει μετατραπεί ξανά σε κατάλυμα για τουρίστες και ταξιδιώτες, λειτουργώντας και ως πανδοχείο.

Πού βρίσκεται το Καραβάνσεράι Γιαμ;

Το χωριό Γιαμ (Παγιάμ), που βρίσκεται 13 χιλιόμετρα από την οδό Μάραντ – Ταμπρίζ, είναι ο πλησιέστερος οικισμός στο καραβάνσεράι. Η λέξη «Γιαμ» στη μογγολική γλώσσα σημαίνει «Τσαπάρ» – δηλαδή βασιλικός ταχυδρόμος. Οι Τσαπάροι ήταν οι επίσημοι αγγελιοφόροι κατά την εποχή των Αχαιμενιδών (1η χιλιετία π.Χ.), υπεύθυνοι για τη μεταφορά μηνυμάτων ανάμεσα στις επαρχίες του κράτους.

Η ονομασία αυτή φανερώνει τη μακρά ιστορία του χωριού Γιαμ και τη σημασία του στο δίκτυο επικοινωνίαςτης εποχής.

Η περιοχή διαθέτει εντυπωσιακά φυσικά τοπία, και η επίσκεψη στο καραβάνσεράι, το οποίο είναι κτισμένο στις πλαγιές των βουνών Μίσο, δίνει την ευκαιρία στους ταξιδιώτες να απολαύσουν μοναδικά φυσικά αξιοθέατα. Τα βουνά Μίσο βρίσκονται μεταξύ των επαρχιών Μάραντ και Σεμπεστάρ, με την κορυφή Αλί Αλαμντάρ (Ali Alamdar) να είναι το ψηλότερο σημείο, στα 3.200 μέτρα υψόμετρο.

Την άνοιξη, τα γύρω λιβάδια καλύπτονται από ένα κόκκινο χαλί παπαρούνων, ενώ το καλοκαίρι το κλίμα είναι δροσερό και ευχάριστο. Οι άνοιξη και καλοκαίρι είναι η καλύτερη περίοδος για επίσκεψη, αν και τον χειμώνα προσφέρεται η ευκαιρία για σκι στην πίστα Γιαμ.

Εθνική και διεθνής καταγραφή

Το Καραβάνσεράι Γιαμ καταχωρίστηκε στον Κατάλογο Εθνικής Κληρονομιάς του Ιράν το 2011 (1390 στο ιρανικό ημερολόγιο). Ήταν ένα από τα 56 ιρανικά καραβάνσεράγια που προτάθηκαν το 2023 για καταγραφή στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ωστόσο, στην επιτροπή αξιολόγησης της UNESCO που συνεδρίασε στην πόλη Ριάντ, αποφασίστηκε πως, λόγω της χρήσης σύγχρονων υλικών στην αποκατάσταση, το καραβάνσεράι δεν πληροί τα κριτήρια αυθεντικότητας και αφαιρέθηκε από τον κατάλογο των υποψηφιοτήτων του Ιράν.