Το Τζαμί Τζαμέ του Σαμπεστάρ, ένα κτίσμα 700 ετών σε μια αρχαία πόλη.

Τοποθεσία και Ιστορικό Υπόβαθρο

Το Σαμπεστάρ βρίσκεται στα δυτικά της επαρχίας Ανατολικού Αζερμπαϊτζάν.
Λέγεται ότι η ανθρώπινη εγκατάσταση σε αυτή την περιοχή χρονολογείται πριν από την άφιξη των Αρίων και ανάγεται στην εποχή των Ουραρτουίων (1η χιλιετία π.Χ.).

Στην περιοχή υπάρχουν ιστορικά ευρήματα που ανήκουν στις περιόδους μετά την έλευση του Ισλάμ (μετά τον 7ο αιώνα μ.Χ.).

Ιστορικό του Τζαμιού Τζαμέ του Σαμπεστάρ

Μετά την είσοδο του Ισλάμ στο Ιράν, τα τζαμιά Τζαμέ αποτέλεσαν το επίκεντρο των κοινωνικών συναθροίσεων κάθε πόλης. Ήταν τα βασικά σημεία για τη μετάδοση ειδήσεων και την τέλεση θρησκευτικών τελετών.

Αυτά τα τζαμιά διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις των πόλεων και μέχρι και σήμερα, αιώνες αργότερα, διατηρούν τη σημασία τους και προσελκύουν την προσοχή των πολιτών.

Το Τζαμί Τζαμέ του Σαμπεστάρ δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα.
Κατά τις διάφορες ιστορικές περιόδους —συμπεριλαμβανομένου του αγώνα του λαού της πόλης ενάντια στους Οθωμανούς— το τζαμί διαδραμάτισε ιδιαίτερα ενεργό ρόλο.

Στο παρελθόν, το Τζαμί Τζαμέ βρισκόταν δίπλα σε έναν κήπο, μια αγορά και ένα χαμάμ (δημόσιο λουτρό).

Αυτοί οι χώροι δημιουργούσαν από κοινού ένα σύνολο υπηρεσιών ψυχαγωγίας και οικονομικής δραστηριότητας στο κέντρο της πόλης.

Το αρχικό κτίσμα του τζαμιού ήταν πολύ πιο ευρύχωρο απ’ ό,τι σήμερα και περιλάμβανε μια μικρή πλατεία, μιναρέ, είσοδο με καμάρα, κεντρικό θόλο, αίθουσα προσευχής και έναν κήπο.

Το αρχικό οικοδόμημα κατασκευάστηκε κατά την περίοδο των Ιλχανιδών (1256–1356 μ.Χ.), αλλά αργότερα, εξαιτίας φθορών, ανακαινίστηκε αρκετές φορές.

Αυτές οι ανακαινίσεις αλλοίωσαν την αρχική μορφή του τζαμιού.

Αρχιτεκτονική και Χαρακτηριστικά του Τζαμιού

Το τζαμί έχει τη μορφή στοάς με κίονες και διαθέτει 42 θολωτές κατασκευές (γωνίες σταυροθόλιων).

30 φαρδιές τούβλινες κολόνες στηρίζουν το βάρος αυτών των θόλων.

Το τζαμί διαθέτει έναν αιθριακό διάδρομο (ειβάν) με κίονες και ξύλινο μιναρέ, τα οποία κατασκευάστηκαν στη σύγχρονη εποχή.

Ένα από τα παλαιότερα τμήματα του τζαμιού είναι ο μιναρές του, η κατασκευή του οποίου χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα (8ος αιώνας Εγίρας).

Ο μιναρές υπέστη ζημιές με το πέρασμα του χρόνου, αλλά πρόσφατα αποκαταστάθηκε.

Από την περίοδο των Ιλχανιδών σώζονται επίσης ένα πέτρινο υπερυψωμένο βάθρο και ερείπια στη χαμηλότερη περιοχή του τζαμιού.

Ο κεντρικός θόλος του Τζαμιού Τζαμέ του Σαμπεστάρ είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά και σημαντικά μέρη του.

Επάνω του διακρίνονται επιγραφές από την εποχή των Σαφαβιδών, που μαρτυρούν τον ρόλο του τζαμιού ως κέντρο αντίστασης ενάντια στους Οθωμανούς.

Η ιστορία του Σαμπεστάρ επιβεβαιώνει την παρουσία διάσημων λόγιων και μυστικιστών, κάτι που καταδεικνύει πως επί αιώνες η πόλη υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά και επιστημονικά κέντρα της περιοχής.

Αντοχή στον Χρόνο και Σύγχρονες Μεταβολές

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό αυτού του θόλου είναι η ανθεκτικότητά του απέναντι σε φυσικές καταστροφές, ιδιαίτερα στον καταστροφικό σεισμό στα τέλη του 19ου αιώνα, που προκάλεσε την καταστροφή πολλών οικοδομημάτων στην περιοχή.

Πίσω από την αίθουσα του θόλου και τον αιθριακό διάδρομο, έχει χτιστεί ένα νέο κτίσμα, γνωστό ως «Νέο Τζαμί Τζαμέ».

Φαίνεται ότι για την κατασκευή του νέου αυτού τζαμιού, κατεδαφίστηκαν τμήματα του παλιού τζαμιού — συμπεριλαμβανομένων του ανατολικού στοάς (ραουάκ) και παλιών κατασκευών στο βόρειο τμήμα του.

Διακοσμητικά Στοιχεία και Επιγραφές

Στις δύο πλευρές της εισόδου του τζαμιού, διακρίνονται τούβλινα πλαίσια, τα οποία αποτελούν τα μόνα διακοσμητικά στοιχεία του σημείου εισόδου.

Στις επιγραφές πάνω από την πέτρινη καμάρα της εισόδου, αναγράφονται πληροφορίες για την ανακαίνιση του τζαμιού κατά την εποχή των Σαφαβιδών.

Αναφέρεται το όνομα του ευεργέτη που ανέλαβε την ανακαίνιση καθώς και το έτος ολοκλήρωσης των εργασιών.

Κατά την σαφαβιδική ανακαίνιση (16ος αιώνας), το Τζαμί Τζαμέ του Σαμπεστάρ ανακατασκευάστηκε πλήρως, σε τέτοιο βαθμό που η κύρια είσοδος μεταφέρθηκε από τον βορρά στην ανατολή.

Αργότερα, κατά την εποχή των Κατζάρων (19ος αιώνας), προστέθηκαν νέα τμήματα στο τζαμί — κάποια από τα οποία έχουν σήμερα καταστραφεί.

Ο ανατολικός αιθριακός διάδρομος και μια καμάρα στο ανατολικό μέρος του τζαμιού ανήκουν σε αυτές τις προσθήκες από την εποχή των Κατζάρων.

Εγγραφή ως Εθνικό Μνημείο

Το Τζαμί Τζαμέ του Σαμπεστάρ καταχωρήθηκε στον κατάλογο των Εθνικών Μνημείων του Ιράν το 2011 (1390 στο ιρανικό ημερολόγιο).