Η παρακολούθηση της κορύφωσης της ιρανικής αρχιτεκτονικής ομορφιάς στην καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν

Ο νομός Μεχριζ ανήκει στην επαρχία Γιαζντ. Ο Μεχριζ έχει πληθυσμό άνω των 50.000 κατοίκων και βρίσκεται σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη Γιαζντ. Αυτός ο νομός διαθέτει πολλά ιστορικά μνημεία, μεταξύ των οποίων και το καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν. Για να επισκεφτεί κανείς αυτό το καραβάν-σαράι, που σήμερα λειτουργεί ως παραδοσιακό κατάλυμα, πρέπει να διανύσει 60 χιλιόμετρα στον δρόμο από Γιαζντ προς Κερμάν. Το καραβάν-σαράι αυτό ανήκει στα καραβάν-σαράι που χτίστηκαν κατά την περίοδο των Σαφαβιδών (1501 έως 1736 μ.Χ.) για να φιλοξενεί καραβάνια και να διασφαλίζει την ασφάλεια του εμπορίου μεταξύ των πόλεων του Ιράν. Σύμφωνα με μια τοπική παράδοση στον Μεχριζ, το καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν υπήρξε παλαιότερα τόπος διαμονής των σκοπευτών.

Ιστορία του καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν

Η κατασκευή του χρονολογείται στον 16ο αιώνα κατά την βασιλεία του Σαχ Αμπάς των Σαφαβιδών (1587–1629 μ.Χ.). Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ο Σαχ Αμπάς και ο Ζειν-αλ-Ντιν Γκαντζαλί Χαν, ο τότε διοικητής της Κερμάν, διέμεναν για κάποιο διάστημα σε αυτό το καραβάν-σαράι. Το καραβάν-σαράι ανακαινίστηκε μεταξύ 2001 και 2003 (1380 έως 1382 στο ιρανικό ημερολόγιο). Η αναστηλωτική εργασία με παραδοσιακά υλικά ήταν τόσο επιτυχημένη που η UNESCO απένειμε το 2006 (1385) δίπλωμα τιμής στους συντηρητές.

Χαρακτηριστικά του καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν

Τα περισσότερα ιρανικά καραβάν-σαράι έχουν ορθογώνιο ή τετράγωνο σχέδιο, αλλά το καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν είναι ξεχωριστό λόγω του κυκλικού του σχεδίου με διάμετρο 46 μέτρα. Διαθέτει πέντε πύργους και 12 "σαφές" (εισόδους και αίθουσες με καμάρες). Οι πύργοι χρησίμευαν για την παρατήρηση και την ασφάλεια. Παλιότερα, τη νύχτα άναβαν φωτιές για να καθοδηγούν τα καραβάνια.

Στο κέντρο υπάρχει μια δωδεκάγωνη αυλή που διακοσμείται σύμφωνα με το σχήμα της. Το καραβάν-σαράι κατασκευάστηκε από τούβλα, λάσπη και πηλό, με τείχη ύψους οκτώ μέτρων. Το νερό προέρχεται από μια πηγή κοντά στο καραβάν-σαράι, που ακόμα τρέχει και ποτίζει τα δέντρα γύρω.

Η είσοδος βρίσκεται στο νότιο μέρος, με μια όμορφη αψιδωτή πύλη που οδηγεί σε ένα στενό πέρασμα (χάστι). Περνώντας το πέρασμα, αποκαλύπτεται η όμορφη αυλή με την κεντρική δεξαμενή. Γύρω από την αυλή υπάρχουν αίθρια που είναι λίγο πιο ψηλά από το δάπεδο και πίσω από αυτά βρίσκονται τα δωμάτια για τους ταξιδιώτες. Τα αίθρια χρησιμοποιούνταν για ξεκούραση και μερικές φορές για το εμπόριο.

Το βόρειο δωμάτιο θεωρείται ότι ήταν το σαλέ του ηγεμόνα, με ψηλή οροφή και ιδιαίτερη διακόσμηση με γύψινα καλύμματα. Υπάρχουν επίσης δύο δωμάτια με θόλους. Σήμερα, το σαλέ χρησιμοποιείται ως τραπεζαρία και χώρο για την παρουσίαση παραδοσιακών χειροποίητων χαλιών και μαξιλαριών.

Μια σημαντική ιδιαιτερότητα είναι η συμμετρία των ανατολικών και δυτικών τμημάτων, με ένα φανταστικό άξονα βόρειο-νότιο. Τα ακανόνιστα τμήματα των τειχών και οι πύργοι προσθέτουν στην αισθητική του κτιρίου. Υπάρχουν σκάλες προς τη στέγη, όπου η θέα του νυχτερινού ουρανού στην έρημο είναι μοναδική.

Εθνική και Παγκόσμια Καταχώρηση

Το καραβάν-σαράι καταχωρήθηκε στον Εθνικό Κατάλογο Μνημείων του Ιράν το 1972 (1351). Το 2023, στο 45ο συνέδριο της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO στη Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, το καραβάν-σαράι Ζειν-αλ-Ντιν, μαζί με 53 άλλα ιρανικά καραβάν-σαράι, εγγράφηκαν στον Παγκόσμιο Κατάλογο Μνημείων ως «Ιρανικά Καραβάν-σαράι».