Σε απόσταση 60 χιλιομέτρων βόρεια της Σιράζ και 13 χιλιόμετρα βόρεια της Μερουντς, υπάρχει ένας από τους όμορφους ανάγλυφους της Σασσανιδικής εποχής σε έναν τόπο που ονομάζεται «Νακς-ε Ρετζάμπ». Αυτό το έργο δείχνει ιδιαίτερη τεχνική δεξιότητα και γι’ αυτό το ανάγλυφο Νακς-ε Ρετζάμπ θεωρείται ένα από τα σύμβολα της τέχνης των Σασσανιδών. Βρίσκεται μόλις 3 χιλιόμετρα από την Περσέπολη, χαραγμένο στις πλαγιές ενός βουνού. Το όνομα «Νακς-ε Ρετζάμπ» για αυτή την ιστορική τοποθεσία φαίνεται κάπως παράξενο, αλλά κάποιοι ντόπιοι εξηγούν πως ονομάστηκε έτσι επειδή υπήρχε εκεί κοντά ένα καφενείο γνωστό ως «Ρετζάμπ».
Η αφήγηση των ανάγλυφων του Νακς-ε Ρετζάμπ
Τα ανάγλυφα του Νακς-ε Ρετζάμπ αφηγούνται με εικόνες τις τρεις βασιλικές τελετές στέψης των Σασσανιδών αυτοκρατόρων. Το σύνολο αυτό δεν είναι πολύ μεγάλο σε μέγεθος, αλλά η λεπτομέρεια και η δεξιοτεχνία στο σχέδιο κάνουν αυτά τα ανάγλυφα μοναδικά και διάσημα. Τα σώματα στις αναπαραστάσεις απεικονίζονται με εντυπωσιακή ακρίβεια και δεξιοτεχνία, ενώ σε κάθε ανάγλυφο η αφηγηματική και θρησκευτική διάσταση είναι ξεκάθαρη.
Αυτά τα ανάγλυφα βρίσκονταν στον δρόμο που ονομαζόταν «Βασιλικός Δρόμος» και πιθανότατα δημιουργήθηκαν για να επιδεικνύουν την εξουσία των Σασσανιδών βασιλέων στα καραβάνια που διέρχονταν. Πριν από 2500 χρόνια, αυτός ο δρόμος ήταν πολύ σημαντικός, καθώς συνέδεε την Περσέπολη με την περιοχή της Ανατολίας στο βορειοδυτικό Ιράν, και η κίνηση ήταν αυξημένη. Επίσης, το Νακς-ε Ρετζάμπ βρίσκεται κοντά στην αρχαία πόλη Εστέχρ, που ήταν τόπος γέννησης και στέψης των βασιλέων των Σασσανιδών. Γι’ αυτό στην περιοχή αυτή υπάρχουν πολλά ανάγλυφα και σχέδια σχετικά με τους βασιλείς και σημαντικά γεγονότα της εποχής τους.
Πρώτη σκηνή
Η πρώτη εικόνα απεικονίζει τον Σαπούρ Α’, ο οποίος ανέβηκε στον θρόνο μετά τον Αρδησείρ Α’ (Αρδησείρ Μπαμπακάν). Ο Σαπούρ εμφανίζεται πάνω σε άλογο με χαρακτηριστικά επιβλητικά, όπως τα μεγάλα και δυνατά μπράτσα που δείχνουν τη δύναμη του βασιλιά. Αυτή η τεχνική απεικόνισης συναντάται και σε άλλα ανάγλυφα των Σασσανιδών. Στη σκηνή, ο βασιλιάς κάθεται πάνω στο άλογο μπροστά από τους άλλους και λαμβάνει το βασιλικό στέμμα, σύμβολο της θεϊκής εξουσίας, από τον θεό Αχούρα Μάζδα. Λόγω κάποιων φθορών στην πέτρα, μερικοί αρχαιολόγοι αμφισβητούν αν η σκηνή απεικονίζει τη στέψη του Σαπούρ Α’ ή μάλλον του Ορμίσ (Χορμίζδ) Α’.
Δεύτερη σκηνή
Το δεύτερο ανάγλυφο δείχνει τη στέψη του Αρδησείρ Μπαμπακάν, ιδρυτή της δυναστείας των Σασσανιδών, σε μια σύνθεση μήκους 4,5 μέτρων με οκτώ άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Στο κέντρο βρίσκονται ο Αρδησείρ και ο Αχούρα Μάζδα, οι βασικοί χαρακτήρες της αφήγησης. Ο Αρδησείρ τείνει το χέρι για να λάβει το στέμμα, ενώ πίσω του στέκεται ο Ορμίσ (Χορμίζδ), γιος του Σαπούρ, που στέκεται δίπλα στον πατέρα του και τιμά τον Αχούρα Μάζδα. Οι υπόλοιποι είναι μέλη της βασιλικής οικογένειας που παρευρίσκονται στη στέψη. Οι αρχαιολόγοι θεωρούν αυτό το ανάγλυφο ως ένα από τα αρχαιότερα της Σασσανιδικής εποχής, λόγω του θρησκευτικού περιεχομένου και της τεχνοτροπίας.
Τρίτη σκηνή
Το τρίτο ανάγλυφο παρουσιάζει τη στέψη του Σαπούρ Α’, γιου του Αρδησείρ, με διαφορετική αφήγηση. Ο Σαπούρ και ο ανώτατος ιερέας (μομπέντ) είναι πάνω σε άλογα, και ο Σαπούρ παίρνει το στέμμα από τον ιερέα. Όπως και στα προηγούμενα έργα, η θρησκευτική πτυχή είναι εμφανής.
Εθνική καταχώρηση του Νακς-ε Ρετζάμπ
Αυτό το σημαντικό αρχαίο ανάγλυφο καταχωρήθηκε το 1931 (1310 σεχάλια) με τον αριθμό 22 στον κατάλογο των εθνικών μνημείων του Ιράν.
