Το παλάτι του Αρδησείρ Παμπουκαν, που χτίστηκε πριν από 18 αιώνες, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά μνημεία της προϊσλαμικής Περσίας. Αυτό το κτήριο είναι η παλαιότερη κατασκευή στην οποία χρησιμοποιήθηκε τρούλος. Το παλάτι του Αρδησείρ βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από την πόλη Φιρούζαμπαντ στην επαρχία Φαρς.
Κοντά στο παλάτι υπάρχει ένας χώρος που χρησιμοποιούταν για την τέλεση θρησκευτικών τελετών εκείνης της εποχής. Βόρεια του παλατιού υπάρχει μια λίμνη που σχηματίστηκε από το νερό μιας κοντινής πηγής. Στα ανατολικά του παλατιού ρέει ένα ποτάμι που παλαιότερα πότιζε την αρχαία πόλη Γκουρ (Αρδησείρ Χόρε).
Πού βρίσκεται η πόλη Γκουρ;
Η Γκουρ είναι μια αρχαία πόλη κοντά στην περιοχή του Φιρούζαμπαντ, η οποία ιδρύθηκε από τον Αρδησείρ Παμπουκαν. Στην πραγματικότητα, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος επιχείρησε να εισβάλει στην πόλη και δεν τα κατάφερε, άλλαξε τη ροή ενός ποταμού που βρισκόταν κοντά και πλημμύρισε την πόλη. Αρκετούς αιώνες αργότερα, ο Αρδησείρ Παμπουκαν αναβίωσε την πόλη και ίδρυσε την «Αρδησείρ Χόρε». Η πόλη αυτή καταστράφηκε μετά την είσοδο του Ισλάμ στην Περσία, αλλά ο Άζαντ-αλ-Ντούλα Ντιλεμί (βασίλευσε 949-983 μ.Χ.) την ανασυγκρότησε και την ονόμασε Φιρούζαμπαντ.
Ιστορία του παλατιού του Αρδησείρ Παμπουκαν
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το παλάτι χτίστηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. κατόπιν εντολής του Αρδησείρ Παμπουκαν, του πρώτου σαραντασπανικού βασιλιά. Ο Αρδησείρ ίδρυσε τη σαραντασπανική δυναστεία το 224 μ.Χ. και κυβέρνησε έως το 242 μ.Χ.
Άλλα ονόματα του κτηρίου είναι «Φιρούζαμπαντ Ατασκεδέ» (Ναός της Φωτιάς Φιρούζαμπαντ), «Ατασκεδέ Αζαμ» (Μεγάλος Ναός της Φωτιάς) και «Μπαρίν». Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι το κτήριο ήταν ναός φωτιάς για τις ζοραστρικές τελετές, επειδή δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι ήταν βασιλικό παλάτι.
Χαρακτηριστικά του παλατιού
Το παλάτι διαθέτει διαδρόμους και αίθουσες που επικοινωνούν μεταξύ τους. Τα γύψινα διακοσμητικά σε κάποια σημεία του κτηρίου είναι ορατά ακόμα και μετά από 18 αιώνες. Στο κτήριο υπάρχουν τέσσερα κτίρια με μεγάλους τρούλους που βρίσκονται στο ανατολικό μέρος του παλατιού.
Το κτήριο έχει τρία βασικά μέρη:
• Την είσοδο (εισβάλλων) με σχετικά μεγάλο ύψος,
• Τρεις αίθουσες, καθεμία με τρούλο,
• Την αυλή με δύο εισβάλλοντες γύρους που οδηγούν στις αίθουσες.
Οι εξωτερικοί τοίχοι είναι πολύ ανθεκτικοί και σχεδιασμένοι χωρίς παράθυρα, κάνοντας το παλάτι να μοιάζει με φρούριο. Η χρήση γύψου και τούβλου, που ήταν πολύτιμα υλικά εκείνη την εποχή, δείχνει τη σημασία του κτηρίου. Ο γύψος επέτρεψε την κατασκευή αψίδων χωρίς κεντρική στήριξη. Οι όμορφες γύψινες διακοσμήσεις, τα τετράγωνα κιονόκρανα και οι μικρές εισβάλλουσες αίθουσες είναι χαρακτηριστικά της σαραντασπανικής αρχιτεκτονικής που επηρέασαν τις μετέπειτα εποχές.
Γενικά χαρακτηριστικά των σαραντασπανικών κτηρίων
Τα εναπομείναντα κτήρια από την περίοδο των Σασσανιδών δείχνουν ότι η ύπαρξη αυλής δίπλα σε τρούλο ή σταυροθόλια ήταν βασική αρχιτεκτονική αρχή. Οι αψίδες κατασκευάζονταν με γύψο και πηλό και οι κολώνες είχαν επίπεδες επιφάνειες. Η βασική δομή των κτηρίων ήταν από ξύλο και ο τρούλος ή θόλος στηριζόταν σε τετράγωνη βάση.
Στο εσωτερικό χρησιμοποιούνταν γύψινες διακοσμήσεις, τοιχογραφίες, ανάγλυφες κολώνες και αψίδες, πηλινά και ξύλινα ανάγλυφα, ψηφιδωτά και διακοσμητικά αγάλματα.
Επιρροή της αρχιτεκτονικής του παλατιού στην ιστορία του Ιράν
Μετά την κατάκτηση του Ιράν από τον Μέγα Αλέξανδρο (330 π.Χ.) και την περίοδο της κυριαρχίας των Ελλήνων, η αρχιτεκτονική κληρονομιά των Αχαιμενιδών ξεχάστηκε, αλλά με την εμφάνιση των Σασσανιδών αναβίωσε. Αργότερα, με την είσοδο του Ισλάμ, η σαραντασπανική αρχιτεκτονική εξελίχθηκε και συνέχισε να επηρεάζει την ισλαμική αρχιτεκτονική.
Εθνική και παγκόσμια καταγραφή
Η ιστορική σημασία του παλατιού οδήγησε στην εγγραφή του ως ενός από τα πρώτα εθνικά μνημεία του Ιράν το 1931 (1310 Ηλιακό Ημερολόγιο). Πολλά χρόνια αργότερα, στη 42η σύνοδο της επιτροπής πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO το 2018 (1397 Ηλ. Ημ.), το παλάτι μαζί με άλλα επτά αρχαιολογικά μνημεία των περιοχών Φιρούζαμπαντ, Μπισαπούρ και Σεροστάν καταχωρήθηκε στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO με τον γενικό τίτλο «Αρχαιολογικό τοπίο Σασσανικής περιοχής Φαρς».
_crop_8_2.jpg)
