Ο Πύργος Χελατπούσαν στο Ταμπρίζ και η παραδοσιακή τελετή που λάμβανε χώρα εκεί

Η πόλη Ταμπρίζ ήταν ιστορικά μια από τις σημαντικότερες πόλεις του Ιράν. Κατά τις διάφορες περιόδους, υπήρξε πρωτεύουσα του Ιράν, όπως κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σαφαβιδών (16ος αιώνας) και επίσης κατά τη δυναστεία των Κατζάρων (19ος αιώνας). Μετά την επιλογή της Τεχεράνης ως πρωτεύουσας στην εποχή των Κατζάρων, το Ταμπρίζ διατήρησε τη σημασία του και επιλέχθηκε ως τόπος κατοικίας του διαδόχου του θρόνου. Η πολιτική, οικονομική και κοινωνική σημασία της πόλης είχε ως αποτέλεσμα να διατηρηθούν πολλά ιστορικά μνημεία, ανάμεσα στα οποία είναι και ο Πύργος Χελατπούσαν. Οι ειδικοί πιστεύουν πως η κατασκευή αυτού του πύργου, ενός από τους παλαιότερους στο Ταμπρίζ, ανάγεται στην περίοδο των Σαφαβιδών.

Η αρχιτεκτονική και τα χαρακτηριστικά του Πύργου Χελατπούσαν:
Το κτίριο έχει δισδιάστατο σχέδιο δεκαεξαγώνου που σχηματίζει έναν κύκλο διαμέτρου 9,5 μέτρων. Ο πύργος είναι ένα ψηλό πρισματικό κτίριο τριών ορόφων. Η σπειροειδής σκάλα, κατασκευασμένη έτσι για καλύτερη εκμετάλλευση του χώρου, αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά μέρη του πύργου και βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του κτιρίου.
Η οροφή κάθε ορόφου έχει διαφορετικό σχήμα: η οροφή του πρώτου ορόφου είναι θόλος, ενώ η οροφή του δεύτερου, που είχε υποστεί ζημιές, έχει σταθεροποιηθεί με δοκούς χάλυβα. Ο τρίτος όροφος, που χρησιμοποιούνταν για μια τελετή γνωστή ως «Χελατπούσαν», δεν έχει οροφή και έχει τοίχο με οδοντωτές επάλξεις. Οι φρουροί μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις επάλξεις για να εκτοξεύσουν βέλη και λόγχες σε περίπτωση επίθεσης.

Κάθε μία από τις 16 πλευρές του πύργου διαθέτει ειδικά τόξα. Τα τόξα στις τέσσερις κύριες κατευθύνσεις είναι τύπου γκιρ (τόξο με κεντρικό σημείο), ενώ τα υπόλοιπα 12 είναι μικρότερα και διακοσμημένα με τούβλα και πλακίδια σε μαύρο και μπλε χρώμα. Οι αρχιτέκτονες ονόμαζαν αυτή τη συγκεκριμένη κατασκευή τόξων «σπερ» – ένα κατακόρυφο τόξο χωρίς παράθυρο ανάμεσα στον κίονα και την άκρη της στέγης.

Η χρήση του Πύργου Χελατπούσαν:
Σήμερα, ο πύργος ανήκει στη Σχολή Γεωπονίας του Πανεπιστημίου του Ταμπρίζ και χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς. Στο παρελθόν, όμως, ήταν η έδρα των κρατικών αξιωματούχων. Μία από τις σημαντικότερες χρήσεις του πύργου ήταν η τελετή «Χελατπούσαν» – από την οποία πήρε και το όνομά του.
Κατά τη διάρκεια αυτής της τελετής, οι διάδοχοι του θρόνου της δυναστείας των Κατζάρ απονέμονταν δώρα στους υπαλλήλους της κυβέρνησης. Ο διάδοχος, που διέμενε στο Ταμπρίζ, καθόταν στην αυλή του πύργου, ενώ οι τιμώμενοι περίμεναν στην ουρά μπροστά από τον πύργο. Τα δώρα περιλάμβαναν πολυτελή ρούχα, σπαθιά και στολισμένα περιβραχιόνια. Ο διάδοχος φόραγε στους υπαλλήλους χρυσοποίκιλτα καλύμματα και ζώνες με σπαθιά.
Οι τιμώμενοι μετά τη λήψη των δώρων κατευθύνονταν προς την κατοικία του διαδόχου στο Αλί Γκαπού (σήμερα η διοίκηση της επαρχίας). Κατά την είσοδό τους, γονάτιζαν και φιλούσαν την είσοδο από σεβασμό, περιμένοντας τους αξιωματούχους. Στο τέλος, οι τιμώμενοι καλούσαν όλους τους παρευρισκόμενους σε γεύμα.
Η τελευταία φορά που πραγματοποιήθηκε η τελετή «Χελατπούσαν» στον πύργο ήταν το 1912, όταν στην εξουσία ήταν ο Αχμάντ Σαχ. Εκείνη την περίοδο έστειλε δώρα στον κυβερνήτη του Αζερμπαϊτζάν, Σαμάντ Χαν Σοτζάα Ντουλε.

Η θέση του Πύργου Χελατπούσαν:
Ο πύργος βρίσκεται 5 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης Ταμπρίζ, δίπλα στο ποτάμι Μερχάνε. Βρίσκεται μέσα σε μια καταπράσινη κοιλάδα, όπου οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν όχι μόνο την αρχιτεκτονική του μνημείου αλλά και τη φυσική ομορφιά της περιοχής.
Βάσει ιστορικών κειμένων και ταξιδιωτικών ημερολογίων, ο πύργος στο παρελθόν ήταν περιβαλλόμενος από μια μεγάλη δεξαμενή και η πρόσβαση γινόταν μέσω μιας γέφυρας, γεγονός που αύξανε την ασφάλεια του χώρου και επέτρεπε τον έλεγχο της πρόσβασης από τους κρατικούς αξιωματούχους. Σήμερα, η δεξαμενή αυτή δεν υπάρχει και ο περιβάλλων χώρος έχει μετατραπεί σε πεζόδρομο.

Καταχώρηση ως εθνικό μνημείο:
Το μνημείο καταχωρήθηκε στον κατάλογο των εθνικών μνημείων του Ιράν το 1998 (1377 στην ιρανική χρονολογία).