Η υδατοδεξαμενή Σελφι στο Οζ, όρθια και λειτουργική μετά από 550 χρόνια

Ένα από τα σημαντικότερα υδραυλικά έργα της παλιάς Περσίας ήταν τα «αμπανάρ» (υδατοδεξαμενές). Η υδατοδεξαμενή ήταν ένας χώρος αποθήκευσης νερού, που συνήθως γέμιζε με νερό από υπόγειες πηγές (κανατά), βροχόνερο ή εποχιακά νερά, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού κατά τις ξηρές και άνομβρες περιόδους. Η υδατοδεξαμενή ήταν συνήθως μια μεγάλη καλυμμένη δεξαμενή ή δεξαμενή νερού, και ήταν αρκετές σε αριθμό κυρίως σε περιοχές με έρημο. Η υδατοδεξαμενή Σελφι στο Οζ αποτελεί μία από τις υδατοδεξαμενές της επαρχίας Φαρς, της οποίας το κτίριο παραμένει ακόμα όρθιο.

Πού βρίσκεται η υδατοδεξαμενή Σελφι στο Οζ;
Η υδατοδεξαμενή Σελφι είναι η παλαιότερη υδατοδεξαμενή της πόλης Οζ. Η πόλη Οζ είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου και έχει περίπου 50.000 κατοίκους. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της επαρχίας Φαρς, νοτιοανατολικά της Σιράζ, σε απόσταση 340 χιλιομέτρων. Η πόλη Οζ είναι τοποθετημένη σε πεδινή περιοχή ανάμεσα σε δύο βουνά που ανήκουν στα νότια Ζαγροσιανά όρη, σε υψόμετρο 986 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι περίπου 37 βαθμοί Κελσίου και οι μέσες ετήσιες βροχοπτώσεις περίπου 203 χιλιοστά.
Σύμφωνα με ορισμένα στοιχεία, η ίδρυση της πόλης χρονολογείται στην περίοδο των Σασσανιδών (224-651 μ.Χ.), αλλά η νεότερη ιστορία της αρχίζει μετά την επιδρομή των Αφγανών και την πτώση των Σαφαβιδών (1736 μ.Χ.). Σε εκείνη την περίοδο, κάτοικοι από διάφορες περιοχές του Φαρς και του νότου του Ιράν μετανάστευσαν στην Οζ για να αποφύγουν τις αναταραχές που προκάλεσαν οι Αφγανοί.
Η υδατοδεξαμενή Σελφι βρίσκεται στη γειτονιά Μαχμουτί. Λόγω συνεχών περιόδων ξηρασίας και υπερεκμετάλλευσης των υπόγειων υδάτων, η υδατοδεξαμενή αντιμετωπίζει κίνδυνο ξηρασίας. Το πρόβλημα υδροδότησης της πόλης άρχισε πριν από περίπου 100 χρόνια. Μέχρι το 2007, το νερό που προερχόταν από δίκτυο σωληνώσεων στην Οζ ήταν αλμυρό και χρησιμοποιούνταν μόνο για πλύσιμο και άρδευση δέντρων. Σήμερα, το νερό προέρχεται από το φράγμα Σαλμάν Φαρσί, ωστόσο τα προβλήματα υδροδότησης παραμένουν, και οι κάτοικοι εξακολουθούν να βασίζονται σε υδατοδεξαμενές που κινδυνεύουν να στερέψουν.
Προφανώς, πριν από τον 20ό αιώνα υπήρχαν κατασκευές για τη συγκράτηση των επιφανειακών υδάτων, οι οποίες μαζί με τις υδατοδεξαμενές κάλυπταν τις ανάγκες του πληθυσμού. Αλλά τα τελευταία χρόνια, λόγω πολλών περιόδων ξηρασίας, αύξησης του πληθυσμού και μεγαλύτερων αστικών και γεωργικών αναγκών, οι υδατικοί πόροι πιέζονται έντονα.

Ιστορία της υδατοδεξαμενής Σελφι στο Οζ
Προτού υπάρξουν σύγχρονα δίκτυα ύδρευσης, οι υδατοδεξαμενές ήταν η κύρια πηγή νερού σε πόλεις όπως η Οζ. Η υδατοδεξαμενή Σελφι χτίστηκε κατά την περίοδο των Τιμουριδών (891 Η.Η., δηλαδή 1486 μ.Χ.). Ιδρυτής της ήταν ο Χατζή Μοχάμεντ Ζινάλ Σαμσαγιάν. Εκείνη την εποχή, ο Χουσεΐν Μπαϊκάρα, απόγονος του Αμίρ Τιμούρ, ήταν βασιλιάς.
Το 2012 πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης, που βελτίωσαν τη ροή του νερού με καθαρισμό των καναλιών τροφοδοσίας. Επισκευάστηκαν επίσης τα τοιχώματα, ο θόλος της δεξαμενής και το εσωτερικό κτίσμα.

Μέρη της υδατοδεξαμενής Σελφι στο Οζ
Όπως και άλλες υδατοδεξαμενές στο Ιράν, η Σελφι αποτελείται από τέσσερα βασικά μέρη:

• Δεξαμενή: Χώρος αποθήκευσης του νερού, βάθους 5 μέτρων και διαμέτρου 6 μέτρων, με δυνατότητα αποθήκευσης άνω των 140 κυβικών μέτρων νερού.

• Σκάλα: Η πρόσβαση στη δεξαμενή γίνεται μέσω σκάλα, στην οποία υπάρχει στη μέση μια μικρή λεκάνη ονόματι «Νταστ-Νταρε» (Dast-Dare). Το νερό περνά πρώτα από αυτή τη λεκάνη για να διαχωριστούν λάσπη και ιζήματα.

• Σημείο άντλησης: Τοπικά γνωστό ως «Τι-Ταχ», όπου υπάρχει μια πέτρα που λέγεται «Νταστ-Ανδαζ» (Dast-Andaz), που αποτρέπει την πτώση ζώων ή ανθρώπων μέσα στο νερό.

• Σημείο εκροής νερού: Από εδώ ξεκινά η ροή του πλεονάζοντος νερού της δεξαμενής.

Εθνική καταχώρηση της υδατοδεξαμενής Σελφι
Αυτή η πολύτιμη αρχαία κατασκευή καταχωρήθηκε στον εθνικό κατάλογο μνημείων του Ιράν το 1998 (1377 Η.Η.).