Κυριακή, 9 Ιουλίου 2017 (18 Τιρ 1396), ήταν μια μεγάλη μέρα για την πόλη Γιαζντ· η μέρα κατά την οποία, στη 41η σύνοδο της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO που έλαβε χώρα στην Κρακοβία της Πολωνίας, ο ιστορικός ιστός της πόλης Γιαζντ καταχωρήθηκε ως Παγκόσμια Κληρονομιά, καθιστώντας την Γιαζντ την πρώτη πόλη του Ιράν που συμπεριλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο.
Ο ιστορικός ιστός της Γιαζντ είχε ήδη εγγραφεί στον κατάλογο των εθνικών μνημείων του Ιράν το 2005 (1384 ηλιακό ημερολόγιο) και η διαδικασία για την παγκόσμια εγγραφή ξεκίνησε το 2010 (1389 ηλιακό ημερολόγιο) με τη σύναψη σύμβασης συμβουλευτικής συνεργασίας. Αργότερα, το 2015 (1394 ηλιακό ημερολόγιο) υποβλήθηκε φάκελος από το Ιράν στην UNESCO, και τελικά το 2017 εγκρίθηκε με την αποφασιστική υποστήριξη των συμμετεχόντων, ανοίγοντας το δρόμο για την παρουσίαση αυτής της αρχαίας πόλης στον κόσμο.
Ιστορικό του ιστορικού ιστού της Γιαζντ
Ο ιστορικός ιστός της Γιαζντ έχει τόσο μεγάλη παλαιότητα όσο και η ίδια η πόλη. Ιστορικές πηγές συνδέουν την προέλευσή της με το μυθικό βασίλειο των Πισδαδίδων, αλλά το βέβαιο είναι ότι η πόλη είχε στρατηγική σημασία ήδη από την εποχή των Σασσανιδών (3ος αιώνας μ.Χ.). Οι γλωσσολόγοι συνδέουν το όνομα «Γιαζντ» με το «Ίζαντ» (ιερό πνεύμα) και θεωρούν ότι το όνομα σχετίζεται με τη θρησκευτική σημασία της πόλης. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι η Γιαζντ ιδρύθηκε επί βασιλείας του Γιαζνταγέρντ Α’ (399-420 μ.Χ.) και ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του.
Στην ιστορία της, η Γιαζντ υπήρξε ένα από τα κύρια κέντρα τοπικών κυβερνήσεων. Η δυναστεία των Αλ Μοζαφάρ (14ος αιώνας) ήταν από τις πιο γνωστές τοπικές εξουσίες της πόλης, και στην εποχή τους σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές. Τον 16ο αιώνα, η Γιαζντ ήταν γνωστή για το μετάξι και τα ποιοτικά υφάσματα της, προσελκύοντας το ενδιαφέρον εμπόρων. Ο ρόλος της πόλης διατηρήθηκε και αργότερα, κυρίως λόγω της γεωγραφικής της θέσης και του ρόλου της στις μεταφορές.
Χαρακτηριστικά του ιστορικού ιστού της Γιαζντ
Ο φάκελος που καταχωρήθηκε στην UNESCO κάλυπτε 743 εκτάρια από τον ιστορικό ιστό της πόλης. Η περιοχή προστασίας του ιστορικού ιστού εκτείνεται περίπου σε 5.000 εκτάρια. Η συνεχής κατοίκηση και η ζωή των κατοίκων στον ιστορικό ιστό αποτέλεσαν σημαντικό λόγο για την υποστήριξη και έγκριση του φακέλου από διάφορες χώρες.
Το καταγεγραμμένο κομμάτι αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα της πλούσιας πηλοχώματης αρχιτεκτονικής της Γιαζντ, όπου τα υλικά και οι τεχνικές δόμησης προσαρμοσμένες στο ζεστό και ξηρό κλίμα της περιοχής εφαρμόζονται σε υδατοδεξαμενές, τζαμιά, λουτρά, κανάλια (κανάτ), ανεμοδείκτες (μπαντιγκίρ) και άλλα μνημεία.
Ο ανεμοδείκτης είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Γιαζντ και διακρίνεται έντονα στον ιστορικό ιστό. Πρόκειται για μια ευφυή εφεύρεση που εκμεταλλεύεται τη φυσική ροή του αέρα για να δροσίζει τους εσωτερικούς χώρους των κατοικιών στις ζεστές και ξηρές περιοχές. Τα σπίτια στην ιστορική Γιαζντ είναι συνήθως προσανατολισμένα προς το νότο, με ξεχωριστούς χώρους για το καλοκαίρι και το χειμώνα. Το νότιο τμήμα χρησιμοποιούνταν το καλοκαίρι και το βόρειο το χειμώνα, ανάλογα με τη θέση του ήλιου στις εποχές. Η αυλή είναι ο κεντρικός χώρος του σπιτιού, με μια συνήθως τοποθετημένη στη μέση δεξαμενή νερού και γύρω της έναν ή περισσότερους κήπους.
Ο αστικός ιστός της Γιαζντ είναι γενικά κλειστός και πυκνός, με τα κτίρια να είναι χτισμένα σε στενή επαφή το ένα με το άλλο, και τα στενά δρομάκια να είναι ακανόνιστα, στενά και σε ορισμένα σημεία καλυμμένα (σαμπάτ). Ο προσανατολισμός των σπιτιών καθορίζεται κυρίως από την πορεία του ηλίου και δευτερευόντως από την κατεύθυνση του ανέμου, γεγονός που δείχνει την αρμονία της παραδοσιακής δομής με το φυσικό περιβάλλον.
Στον ιστορικό ιστό της Γιαζντ υπάρχουν πάνω από χίλια αξιοθέατα, όπως τα σπίτια της εποχής των Ιλχανιδών, τα τζαμιά Μιρχαντσερσάχ και Τζαμάα, το μαυσωλείο Σαμσεντίν, οι υδατοδεξαμενές Κουτσεμπαντάν, οι έξι ανεμοδείκτες και η αγορά, ο κήπος Ντολαταμπάντ και η πλατεία Αμίρ Τσαχμαγκ. Γειτονιές όπως Φαχαντάν, Καλέ Κονε, Μασλί, Κούτσε Μπιούκ, Χορομσάχ, Μιρκοτμπ, Τσχαρ Μανάρ, Λιακούμπι, Λεμπε Χαντακ και Σερ Ντουρά, βρίσκονται στην παλιά πόλη, με τις Φαχαντάν και Τσαρμανάρ να είναι οι πιο γνωστές και παλιές.
