Καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ, ένας ξενώνας στον εμπορικό δρόμο της ανατολικής Περσίας

Το Καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ – Ξενώνας στον εμπορικό δρόμο της Ανατολικής Περσίας

Η επίσκεψη σε ιστορικά μνημεία και η παρατήρηση του μεγαλείου και της αρχιτεκτονικής επιβλητικότητας κτισμάτων που έχουν σταθεί αγέρωχα επί αιώνες και έχουν φιλοξενήσει εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, είναι από μόνη της μια συναρπαστική και συγκινητική εμπειρία. Όμως, αν προσπαθήσετε να φανταστείτε τον εαυτό σας στη θέση εκείνων που έζησαν εκεί πριν από εκατοντάδες χρόνια και ανέπνευσαν μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα, τότε αυτή η επίσκεψη αποκτά έναν εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα…

Στο Ιράν, τα καραβανσεράγια θεωρούνταν σημαντικά κατασκευάσματα, και σε μια εποχή που οι διαπεριφερειακοί δρόμοι ήταν επικίνδυνοι και ανασφαλείς, παρείχαν καταφύγιο στους ταξιδιώτες και τα καραβάνια. Για πολλά εμπορικά καραβάνια, η παρουσία σε ένα καραβανσεράι είχε τον ρόλο μιας αγοράς, στην οποία μπορούσαν να ανταλλάξουν ή να πουλήσουν τα εμπορεύματά τους πριν φτάσουν στον τελικό προορισμό τους. Όταν δύο ή περισσότερα καραβάνια συναντιούνταν στο ίδιο καραβανσεράι, το πλήθος και ο θόρυβος από τις διαπραγματεύσεις και τις πρόχειρες δημοπρασίες κορυφωνόταν. Από κάθε κατεύθυνση ακούγονταν τα κουδούνια των καμήλων και οι φωνές των εμπόρων – σε διαφορετικές διαλέκτους και γλώσσες.

Επειδή τα καραβανσεράγια λειτουργούσαν ως σημεία συνάντησης ανθρώπων από διαφορετικές πόλεις και πολιτισμούς, εκτός από την προσφορά ασφάλειας στους δρόμους, είχαν και σημαντικό ρόλο ως κέντρα πολιτισμικής ανταλλαγής. Η μελέτη παλαιών ταξιδιωτικών αφηγήσεων και η ανάγνωση των διηγήσεων συγγραφέων που πέρασαν από τα ιρανικά καραβανσεράγια, το επιβεβαιώνει ξεκάθαρα.

Στην ανατολική Περσία, στα δυτικά της πόλης Μασχάντ, βρίσκεται το ραμπάτ ή καραβανσεράι «Φαχρ Νταβούντ», ένα από τα πιο πλήρη και καλοδιατηρημένα ιρανικά καραβανσεράγια. Το κτίσμα αυτό, που κάποτε φιλοξενούσε εμπόρους και ταξιδιώτες, λόγω της σημασίας της πόλης Μασχάντ θεωρείτο ένα από τα βασικά καραβανσεράγια της περιοχής. Ονομάστηκε έτσι επειδή το κοντινότερο χωριό είναι το «Φαχρ Νταβούντ».

Ιστορία και χαρακτηριστικά του Καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ

Η ίδρυση του καραβανσεράι αποδίδεται στην περίοδο των Τιμουριδών (1370–1506 μ.Χ.). Από άποψη λεπτομερειών – όπως η σύνδεση των στάβλων και των δωματίων (χιτζρέ), ο κεντρικός θόλος εισόδου και η διανομή των χώρων – η αρχιτεκτονική του συμφωνεί με το στιλ της Τιμουριδικής εποχής. Οι Τιμουρίδες, που έδιναν ιδιαίτερη σημασία στη σύνδεση με τις ανατολικές περιοχές του Ιράν, ίδρυσαν πολλά καραβανσεράγια προκειμένου να δημιουργήσουν τις απαραίτητες υποδομές για το εμπόριο με αυτές τις περιοχές.

Το καραβανσεράι ανακαινίστηκε κατά την περίοδο της δυναστείας των Κατζάρων (19ος αιώνας), και η σημερινή μορφή του χρονολογείται από τότε. Κατά την εποχή των Σαφαβιδών (16ος αιώνας), που χαρακτηρίστηκε από ακμή του εμπορίου και ενίσχυση της ασφάλειας στους δρόμους, το καραβανσεράι αυτό γνώρισε μεγάλη άνθηση. Όπως αναγράφεται στην επιγραφή εντός του κτίσματος, ανεγέρθηκε στον εμπορικό δρόμο που συνέδεε την Τουσ (σημερινό Μασχάντ) με τη Νισαπούρ.

Λέγεται ότι μέχρι περίπου έναν αιώνα πριν, εκατό οικογένειες διέμεναν στο φρούριο της περιοχής. Το καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ καλύπτει έκταση 853 τετραγωνικών μέτρων. Στην ταξινόμηση των τύπων ιρανικών καραβανσεράι, αυτό κατατάσσεται ως "ορεινό καραβανσεράι". Είναι πλήρως κλειστό και σκεπασμένο, γεγονός που το καθιστούσε κατάλληλο ως κατάλυμα για τους χειμερινούς μήνες.

Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά του είναι οι τέσσερις ψηλοί πύργοι στις γωνίες του κτίσματος, με ύψος παρόμοιο με αυτό της κεντρικής πύλης. Στην κορυφή αυτών των πύργων υπήρχαν ειδικοί χώροι για τους φρουρούς, με ανοίγματα παρατήρησης, που χρησιμοποιούνταν και για την άμυνα σε περιπτώσεις επίθεσης. Ωστόσο, οι πύργοι δεν είχαν μόνο αμυντικό ρόλο, αλλά ενίσχυαν και την κατασκευαστική αντοχή των παχιών τοίχων του κτίσματος.

Στις δύο πλευρές της εισόδου υπάρχουν θολωτοί χώροι (χαστί): δύο στα δεξιά και ένας στα αριστερά. Δεδομένου ότι οι Ιρανοί αρχιτέκτονες έδιναν μεγάλη σημασία στη συμμετρία, αυτή η ασυμμετρία προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Είσοδος του Καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ

Εθνική και παγκόσμια καταγραφή του Καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ

Στην 45η συνεδρίαση της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2023 στη Ριάντ, το καραβανσεράι Φαχρ Νταβούντ καταγράφηκε ως ένα από τα 54 ιρανικά καραβανσεράγια που εντάχθηκαν στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Η εθνική του καταγραφή στο Ιράν έγινε νωρίτερα, το 1999.