Το Μαυσωλείο του Κύρου, ένα υπόλειμμα μιας αρχαίας πόλης

Κύρος ο Μέγας: Ο πρώτος βασιλιάς της Αχαιμενιδικής δυναστείας και το Μαυσωλείο του

Ο Κύρος ήταν ο πρώτος βασιλιάς της δυναστείας των Αχαιμενιδών (550 π.Χ. – 330 π.Χ.). Οι πρόγονοί του για μεγάλο χρονικό διάστημα κυβέρνησαν ανεξάρτητα στο νότιο και κεντρικό Ιράν, ενώ οι ηγεμόνες τους συχνά διορίζονταν ή καθαιρούνταν από τους Μήδους.

Η έναρξη της βασιλείας του Κύρου και η ίδρυση της Πασαργάδας
Πριν από την άνοδο του Κύρου στον θρόνο, το Ιράν κυβερνιόταν από τους Μήδους. Ο τελευταίος βασιλιάς αυτής της δυναστείας, ο Αστυάγης, είχε αυταρχική συμπεριφορά και καταπίεζε τον λαό. Ο Κύρος, βασιλιάς της Άνσαν (νοτιο-νοτιοδυτικές περιοχές του σημερινού Ιράν), επαναστάτησε εναντίον του Αστυάγη και τον νίκησε σε δύο μεγάλες μάχες. Στη συνέχεια, ενσωμάτωσε Μήδους και Πέρσες υπό την εξουσία του, ενώ τα διάφορα κράτη υπάκουαν πλέον στην κυριαρχία του.

Η εγκαθίδρυση ενός κεντρικού συστήματος διακυβέρνησης ήταν ένα από τα σημαντικότερα έργα του Κύρου, κάτι που συνέβη για πρώτη φορά στο κεντρικό Ιρανικό υψίπεδο. Μετά τη νίκη του επί του Αστυάγη, ίδρυσε μια πόλη στο σημείο της μάχης, ονομάζοντάς την «Πασαργάδα» (που σημαίνει «κατοικία των Περσών»). Στην κατασκευή της εφαρμόστηκαν οι πιο σύγχρονες αρχιτεκτονικές τεχνικές της εποχής, ενώ για πρώτη φορά δημιουργήθηκαν κήποι με σύγχρονο σχεδιασμό.

Κατά τη βασιλεία του, ο Κύρος πολέμησε τους λευκούς Ούννους, αποτρέποντας την εισβολή τους από τα ανατολικά σύνορα. Ηγεμόνευε προσωπικά τους Πέρσες στρατιώτες στις μάχες αυτές. Οι Ούννοι, μη μπορώντας να εισβάλουν στο Ιράν, τελικά κατευθύνθηκαν προς την Ευρώπη.

Η πεδιάδα Μαργάμπ, όπου ιδρύθηκε η Πασαργάδα, ήταν τότε πολύ εύφορη, καθιστώντας την πόλη μια από τις ομορφότερες της εποχής. Ο Κύρος τελικά σκοτώθηκε σε μάχη και τάφηκε στην Πασαργάδα.

Τα ερείπια του Μαυσωλείου του Κύρου
Η Πασαργάδα βρίσκεται 60 χλμ. βόρεια της Περσέπολης και 120 χλμ. βόρεια της Σιράζ. Από αυτήν την πόλη, που αποτέλεσε κέντρο μιας από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της ιστορίας, ελάχιστα έχουν διασωθεί. Ο Μέγας Αλέξανδρος, μετά την εισβολή του στο Ιράν, κατέστρεψε την Πασαργάδα όπως και πολλές άλλες πόλεις. Λέγεται ότι το μαυσωλείο του Κύρου ήταν κρυμμένο ανάμεσα σε ψηλά δέντρα, καθιστώντας δύσκολη την ανακάλυψή του, αλλά τελικά ο Αλέξανδρος βρήκε μια επιγραφή που ανέφερε: «Εγώ είμαι ο Κύρος, θεμελιωτής της Περσικής Αυτοκρατορίας και βασιλιάς της Ασίας. Μη ζηλεύεις αυτό το μαυσωλείο!» Μετά την κλοπή χρυσών αντικειμένων, οι στρατιώτες του Αλεξάνδρου άφησαν το μαυσωλείο στην ησυχία του.

Αρχιτεκτονική του μαυσωλείου
Η αρχιτεκτονική της Πασαργάδας εμπνεύστηκε από τις τέχνες και την αρχιτεκτονική της Ελάμ, της Αιγύπτου, της Βαβυλώνας και της Ασσυρίας. Παρόλα αυτά, το στιλ της είναι μοναδικό. Για παράδειγμα, τα πρόσωπα απεικονίζονται σε προφίλ και όχι σε ολόσωμη όψη, όπως στα προηγούμενα πολιτιστικά έργα.

Για την κατασκευή του δαπέδου, των πυλών και των κολώνων χρησιμοποιήθηκε πέτρα, για τα τείχη ωμός πηλός και για τις οροφές ξύλο. Πιθανόν το μαυσωλείο του Κύρου να είναι το δεύτερο κτήριο αυτού του τύπου στο Ιράν, μετά το «Μαυσωλείο της Κόρης», που ανήκε σε πρόγονο του Κύρου και βρίσκεται στη δυτική επαρχία Φαρς.

Τα διάφορα μέρη του Μαυσωλείου και της Πασαργάδας
Σήμερα στο ιστορικό συγκρότημα της Πασαργάδας μπορούν να δουν κανείς τα ερείπια:

• Το μαυσωλείο του Κύρου

• Το ιδιωτικό παλάτι του Κύρου

• Η αίθουσα υποδοχής (Κοινό Παλάτι)

• Το ανατολικό παλάτι

• Το μαυσωλείο του Καμβύση

• Ο λόφος Τεχτ (Τεχτ Σολεϊμάν)

• Το καραβάν-σεράι Μοζαφέρι

Λέγεται ότι οι Ιρανοί, για να προστατέψουν το μαυσωλείο από την καταστροφή μετά την έλευση του Ισλάμ, το παρουσίασαν ως «μαυσωλείο της μητέρας του Σολωμώντα», και το κοντινό χωριό ονομάστηκε αντίστοιχα «Μητέρα του Σολωμώντα».

Ιδιωτικό Παλάτι του Κύρου
Το ιδιωτικό παλάτι δεν είχε ολοκληρωθεί πλήρως κατά την καταστροφή, γι’ αυτό και η υπάρχουσα δομή δεν παρουσιάζει πλήρη συμμετρία. Έχει ορθογώνια κάτοψη, 30 κολώνες και διακοσμητικά σκαλίσματα στην πύλη.

Παλάτι υποδοχής (Κοινό Παλάτι)
Λόγω της μεγάλης κίνησης, αυτό το κτήριο ήταν το μεγαλύτερο και πιο ευρύχωρο στην Πασαργάδα, χρησιμοποιούνταν για επίσημες τελετές και συναντήσεις. Η αίθουσα είχε 8 κολώνες με μαύρες βάσεις και λευκούς κορμούς, πιθανόν διακοσμημένες με ανάγλυφα λιοντάρια στα κιονόκρανα.

Ανατολικό Παλάτι
Ένα παλάτι στην ανατολική πλευρά της Πασαργάδας, από το οποίο έχουν διασωθεί λίγα, πιστεύεται ότι ήταν το πρώτο κτήριο εκεί και χρησιμοποιούνταν για τις επισκέψεις των επίσημων προσώπων στον βασιλιά. Στα ερείπια διακρίνεται ανάγλυφο ενός άνδρα με φτερά.

Μαυσωλείο του Καμβύση
Σε αντίθεση με άλλα κτήρια, το μαυσωλείο του Καμβύση έχει διατηρηθεί καλά και μοιάζει πολύ με τον Ζωροαστρικό Ναό στο Ναχσ-ε Ρουστάμ κοντά στην Περσέπολη.

Λόφος Τεχτ (Τεχτ Σολεϊμάν)
Βρίσκεται πάνω σε λόφο με θέα την αρχαία πόλη και αποτελείται από μεγάλα λιθόκτιστα τείχη, δεμένα με μεταλλικούς συνδέσμους. Το τμήμα από πλίνθο προστέθηκε αργότερα.

Καραβάν-σεράι Μοζαφέρι
Κατασκευάστηκε τον 14ο αιώνα από πέτρες που αποσπάστηκαν από τα παλάτια του Κύρου. Οι τοίχοι και το δάπεδο έχουν ανωμαλίες λόγω ακατάλληλων υλικών.

Παγκόσμια και εθνική εγγραφή
Το μαυσωλείο του Κύρου, ως μέρος της Πασαργάδας, εγγράφηκε στη λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO το 2004 (Αριθμός 1106). Επίσης, καταγράφηκε στη λίστα Εθνικής Κληρονομιάς του Ιράν στις 16 Σεπτεμβρίου 1931 (Αριθμός 19).