Το Μπερκέ Κολ του Γεράς, η μεγαλύτερη δεξαμενή νερού (υδατοδεξαμενή) του Ιράν

Υδατοδεξαμενές ή Μπερκέ: Μεγάλη Υδατοδεξαμενή Κολ του Γεράς, η μεγαλύτερη του Ιράν

Η υδατοδεξαμενή ή μπερκέ είναι μια καλυμμένη λεκάνη ή δεξαμενή που δημιουργείται σε χαμηλότερο επίπεδο από το έδαφος για την αποθήκευση νερού. Στις ξηρές και ερημικές περιοχές γεμίζονταν με νερό βροχής ή εποχιακά ρυάκια, ώστε να χρησιμοποιείται κατά τις περιόδους με λίγες βροχοπτώσεις. Στο Ιράν υπάρχουν πολλές υδατοδεξαμενές και η κατασκευή τους συνδέεται με την ιστορία της σήραγγας νερού (καναλιών «κανάτ»), όμως πιθανότατα η μεγαλύτερη που έχει χτιστεί είναι η Μπερκέ Κολ, η οποία βρίσκεται νοτιοδυτικά της πόλης Γεράς.

Χαρακτηριστικά της Μπερκέ Κολ

Η Μπερκέ Κολ ή «Καντζ αλ-Μπαχρ» ανήκει στην εποχή των Κατζάρ (18ος αιώνας). Βρίσκεται στην κοίτη ενός εποχιακού ποταμού που ονομάζεται Μπεάτ ή Τανγκάμπ. Η δεξαμενή χτίστηκε σε σημείο που γεμίζει νερό στις εποχές των βροχών και προστατεύεται από την ηλιακή ακτινοβολία και την εξάτμιση κατά τη διάρκεια των θερμών μηνών. Ακόμη και σήμερα, παρά την καταστροφή πολλών υδατορευμάτων που τροφοδοτούσαν τη δεξαμενή λόγω της αστικοποίησης, η Μπερκέ γεμίζει με νερό μετά τις βροχές, κάτι που μαρτυρά την ακριβή επιλογή της τοποθεσίας της.

Κατασκευαστής της ήταν ο «Χατζ Ασάντουλάχ», ένας ευεργέτης του Γεράς. Δίπλα στη Μπερκέ Κολ έχτισε και μια άλλη υδατοδεξαμενή που σήμερα είναι γνωστή ως «Αμπανμπάρ Ασάντουλάχ». Αν και δεν υπάρχει επιγραφή στη Μπερκέ Κολ που να καθορίζει την ακριβή ημερομηνία κατασκευής, λόγω της κοινής καταγωγής του κατασκευαστή, αποδίδεται επίσης στην εποχή των Κατζάρ. Η υδατοδεξαμενή Ασάντουλάχ, που ολοκληρώθηκε το 1869, είναι μετά τη Μπερκέ Κολ η δεύτερη μεγαλύτερη στο Γεράς.

Ονομασία Μπερκέ Κολ

Η λέξη «Κολ» στην τοπική διάλεκτο των κατοίκων του Γεράς (αχμική γλώσσα) σημαίνει «κουφός» ή «κωφός». Γι’ αυτό κάποιοι πιστεύουν ότι επειδή η δεξαμενή δεν έχει σκεπή και δεν υπάρχει ηχώ, πήρε αυτό το όνομα — σαν να είναι «κουφή», δηλαδή δεν ακούει τη φωνή και δεν απαντά με ηχώ.

Άλλοι θεωρούν ότι «Κολ» σημαίνει «αρνάκι χωρίς κέρατα» και πιστεύουν ότι η ονομασία αναφέρεται στην έλλειψη σκεπής της δεξαμενής, συμβολίζοντας την «ατελή» της μορφή. Σε ορισμένα παλιά έγγραφα η δεξαμενή αναφέρεται και ως «Καντζ αλ-Μπαχρ» (Θησαυρός της Θάλασσας).

Αρχιτεκτονική της Μπερκέ Κολ

Η δεξαμενή έχει κυκλικό σχήμα, και η δεξαμενή νερού είναι κυλινδρική. Ο όγκος της χωρητικότητας της είναι 13 εκατομμύρια λίτρα, καθιστώντας την μια από τις μεγαλύτερες στο Ιράν. Για να συγκρατηθεί αυτός ο τεράστιος όγκος νερού, τα τοιχώματα έχουν διπλή στρώση, εσωτερική και εξωτερική, και η συνολική τους πάχυνση φτάνει τα 3 μέτρα.

Η εσωτερική διάμετρος είναι 29 μέτρα και το βάθος 21 μέτρα. Στο παρελθόν υπήρχε σκεπή, η οποία όμως έχει καταρρεύσει. Οι αιτίες της κατάρρευσης ποικίλουν — κάποιοι τη συνδέουν με τον σεισμό του Λάρ το 1960, ενώ σύμφωνα με ηλικιωμένους κατοίκους, η σκεπή είχε πέσει και πριν από αυτόν τον σεισμό. Υπάρχει ένα έγγραφο από το 1958 που αναφέρει την υδατοδεξαμενή ως «νέα μεγάλη στρογγυλή δεξαμενή χωρίς σκεπή». Άλλοι πιστεύουν ότι η πτώση της σκεπής οφείλεται στην αδυναμία των αρχιτεκτόνων να προβλέψουν τις συνέπειες των ηχητικών κυμάτων από το γέμισμα της δεξαμενής ή σε φυσικούς παράγοντες όπως οι βροχές.

Συνολικά υπάρχουν 6 κανάλια εισροής νερού στην δεξαμενή και 6 έξοδοι για την άντληση νερού. Στην είσοδο τους υπάρχουν λαξευμένες πέτρες. Το ύψος των εισόδων είναι 220 εκ. και το πλάτος 75 εκ. Τα κανάλια εισροής έχουν ύψος 190 εκ. και πλάτος 75 εκ. Υπήρχε σκάλα που οδηγούσε από μία από τις εισόδους μέχρι τον πυθμένα της δεξαμενής, όμως σήμερα έχει χαθεί το μεγαλύτερο μέρος της.

Υλικά κατασκευής

Η κατασκευή της χρησιμοποιεί πέτρα, γύψο και σάρουτζ (παραδοσιακό υλικό δόμησης). Όλες οι πέτρες είναι προσεκτικά κομμένες και τοποθετημένες με τακτικό τρόπο.

Εθνική καταγραφή

Το ιστορικό αυτό μνημείο καταχωρήθηκε στον Εθνικό Κατάλογο Μνημείων του Ιράν το 2001 (1380 στο ιρανικό ημερολόγιο).