Αλ-Μπιρούνι: Ένα Πρότυπο Αποφυγής του Φανατισμού

Αμπού Ραγιχάν Μοχάμαντ ιμπν Αχμάντ αλ-Μπιρούνι θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες στην ιστορία του Ιράν, καθώς είχε κατακτήσει τις περισσότερες από τις σημαντικές επιστήμες της εποχής του. Γεννήθηκε το 973 σε ένα χωριό που ονομαζόταν «Μπιρούν», σε μια περιοχή γνωστή ως «Καθ» στην μεγάλη πόλη του Χουαράζμ. Ως παιδί ιδιοφυΐας, κατείχε πλήρως τη φαρσί, την αραβική γλώσσα (μορφολογία και σύνταξη), τα μαθηματικά, τη θεοσοφία, τη λογική και την αστρονομία κατά την παιδική και εφηβική του ηλικία. Ήταν μαθητής των Μουσταφά Οράνγκι, Αμπντ ουλ-Σαμάντ ιμπν Χακίμ και Αμπού Νασρ, μεταξύ άλλων μαθηματικών και αστρονόμων της εποχής. Ο νεαρός αστρονόμος ξεκίνησε μια μακρά σειρά επιστημονικών ταξιδιών. Ταξίδεψε στο Χορασάν, το Ρεϊ, το Ταμπαριστάν και το Γκοργκαν. Μετά από συνάντηση με τον εμίρη του Γκοργκαν, αποφάσισε να εγκατασταθεί σε αυτήν την πόλη και έγραψε το βιβλίο «Τα Υπολείμματα των Σημάτων των Παρελθόντων Αιώνων» προσπαθώντας να επεκτείνει τα όρια της ιστορίας και της γεωγραφίας. Επέστρεψε στο Χουαράζμ, αλλά μετά την κατάκτηση της περιοχής από τον Μαχμούντ του Γκανζνί, μετέβη στο Γκανζνί προς το τέλος του 10ου αιώνα. Από τότε, ο Αλ-Μπιρούνι συνέχισε τις επιστημονικές του δραστηριότητες μέχρι το τέλος της ζωής του.

Έργα

Ο Αλ-Μπιρούνι ήταν ιδιαίτερα σεβαστός από τον Μαχμούντ του Γκανζνί και πέρασε τα καλύτερα χρόνια της ζωής του στη αυλή του Μαχμούντ, όπου συνέγραψε το «Al-Qanun al-Mas’udi» και το αφιέρωσε στον εμίρη. Γνώριζε Συριακά, Αραβικά, Περσικά, Σανσκριτικά και Εβραϊκά. Παρόλο που είχε κατακτήσει τις περισσότερες επιστήμες της εποχής του, αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του στην έρευνα των μαθηματικών. Έγραψε πάνω από 113 βιβλία σε διάφορα θέματα, συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής, της παραδοσιακής αστρονομίας (hey’at), της ιστορίας και της γεωγραφίας, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν: το «Tahqiq Mal-al-Hind» (Έρευνα για την Ινδία), το «Al-Qanun al-Mas’udi» (βιβλίο για την ισλαμική αστρονομία, την τριγωνομετρία, τη γη και τις διαστάσεις της, τη σελήνη, τους πλανήτες κ.ά.), το «Al-Tafhim» (βιβλίο για την αστρονομία που χρησιμοποιήθηκε για χρόνια ως σχολικό εγχειρίδιο μαθηματικών και αστρονομίας), το «Al-Jamahir fi Ma’rifat al-Jawahir» (για τη μεταλλολογία και τα πολύτιμα πετράδια) και το «Al-Saydanah fi al-Tibb» (για τη φαρμακευτική, τα φάρμακα και τις θεραπείες). Ο Αλ-Μπιρούνι διαμόρφωσε σημαντικά θεωρητικά πλαίσια και ήταν γνωστός για το πνεύμα καινοτομίας του. Τα γραπτά του σχετικά με την περιστροφή της γης, τον προσανατολισμό της κινήσεως (qibla) από διαφορετικά σημεία του πλανήτη, τη μέτρηση των γεωγραφικών διαστάσεων, τη δημιουργία χαρτών, τη ζύγιση χημικών στοιχείων συμπεριλαμβανομένων των πολύτιμων μετάλλων για πρώτη φορά, καθώς και τη μετάφραση ιατρικών και φαρμακευτικών όρων στα αραβικά και περσικά παραμένουν αξιοσημείωτα. Επιπλέον, ανέπτυξε ιδέες για την εποχή της δημιουργίας της γης, τη διαμόρφωση των στρωμάτων της και τις αλλαγές της στάθμης της θάλασσας.

Αποφυγή του Φανατισμού

Στον 10ο αιώνα, ο Αμπού Ραγιχάν αλ-Μπιρούνι κατάφερε να επιτύχει ό,τι οι Ευρωπαίοι πέτυχαν τον 16ο αιώνα. Επαναστατικοποίησε τα θεμέλια των σύγχρονων επιστημών, αρνούμενος να αποδεχθεί αμέσως τις αρχαίες αρχές του naqli (γνώση που προέρχεται από το Κοράνι και τις παραδόσεις του Προφήτη του Ισλάμ) και του aqli (παραδοσιακή γνώση). Επέμεινε ότι οι αρχαίες αρχές πρέπει να αναλυθούν κριτικά και αρνήθηκε να δεχθεί μια άποψη χωρίς να την εξετάσει διεξοδικά. Με άλλα λόγια, τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του Αλ-Μπιρούνι ήταν η επιθυμία του να αποφύγει το φανατισμό, η δίψα του για την αλήθεια και η άρνηση να δεχθεί οτιδήποτε τυφλά. Πίστευε πως ο φανατισμός είναι ένα δηλητήριο που μπορεί να παραμορφώσει την ικανότητα κάποιου να βλέπει, να ακούει και να κατανοεί και ότι μπορεί τελικά να παρασύρει κάποιον σε παράλογες και αντιεπιστημονικές επιλογές. Κριτίκαρε διαρκώς τις ιδέες του Αριστοτέλη, έδινε μεγάλη σημασία στην παραγωγή απτών αποδείξεων μέσω εργαστηριακών πειραμάτων και πίστευε στην άμεση παρατήρηση φυσικών φαινομένων. Ο Αλ-Μπιρούνι προσέγγισε τις επιστήμες από ισλαμική σκοπιά. Υποστήριζε πως η επιστημονική έρευνα, ιδίως η γεωγραφία, έχει αξία μόνο όταν μπορεί να υπηρετεί τη θρησκευτική και πνευματική ζωή του ανθρώπου. Οι Τζαλαλουντίν Χομάεϊ, Μανουτσέρ Σαντούγκι Σάχα, Ακμπάρ Ντανασέρες και Αμπολκασέμ Γκορμπάνι είναι μερικοί από τους σύγχρονους Ιρανούς μελετητές που έχουν ασχοληθεί με τη ζωή και την κληρονομιά του Αλ-Μπιρούνι.

Θάνατος

Ο Αμπού Ραγιχάν αλ-Μπιρούνι απεβίωσε το 1048 στην Γκανζνί (σημερινό ανατολικό Αφγανιστάν) σε ηλικία εβδομήντα πέντε ετών και τάφηκε στην ίδια πόλη.

Η 4η Σεπτεμβρίου αφιερώνεται στη μνήμη του Αλ-Μπιρούνι στο εθνικό ημερολόγιο του Ιράν.