του Mahboubeh Hadnia

Η αρχαιότερη μονοθεϊστική θρησκεία μεταξύ των μεγάλων θρησκειών του κόσμου.

Η έλευση αυτής της θρησκείας χρονολογείται από τον 13ο αιώνα π.Χ., όταν ένας προφήτης στάλθηκε μεταξύ των Εβραίων που ζούσαν στην Αίγυπτο, και ενώ τους προσκάλεσε να λατρεύουν τον ένα Θεό, του ανατέθηκε να οδηγήσει την κοινότητά του στη λεγόμενη γη της επαγγελίας. Ο Μωυσής μίλησε στους πρόποδες του όρους Σινά και εξέφρασε τους κανόνες της θρησκείας του με 10 σύντομες και σαφείς φράσεις. Αυτές οι αποφάσεις στη συνέχεια αναφέρονται ως «Δέκα Εντολές» και έγιναν η βάση των εβραϊκών θρησκευτικών νόμων και ο κεντρικός πυρήνας της Τορά. Ο Γιαχβέ έκανε επίσης μια συμφωνία με τους Ισραηλίτες για να τους προφυλάσσει και να έχουν την ευλογία του ζητώντας τους ως αντάλλαγμα την ειλικρινή αφοσίωσή τους (προς τον Παντοδύναμο Θεό) και την αγνότητά τους.

Στη συνέχεια, ο εβραϊκός λαός έγινε μάρτυρας του διορισμού άλλων προφητών που όλοι προσπαθούσαν να καθοδηγήσουν τον λαό τους στον Γιαχβέ. Τα έργα τους - μαζί με την Τορά - σώζονται στην ιερή εβραϊκή συλλογή (η οποία αναφέρεται από τους Χριστιανούς, ως Παλαιά Διαθήκη).

Η πρώτη πολιτική ενότητα του εβραϊκού λαού σχηματίστηκε το 1030 π.Χ. από τον Σαούλ και κατά την εποχή του γιου του Δαβίδ, Σολομώντα, αυτή η κοινότητα έφτασε στο απόγειο της δόξας και της ισχύος της και ήταν εκείνη την εποχή που χτίστηκε ο κύριος και κεντρικός εβραϊκός ναός. Αυτή η χρυσή εποχή τελείωσε μετά την εμφάνιση ορισμένων εσωτερικών διαφωνιών μετά τον θάνατο του Σολομώντα, και ως αποτέλεσμα, η χώρα τους χωρίστηκε σε δύο μέρη, την Ιουδαία (νότια) και το Ισραήλ (βόρεια).

Την πτώση της βόρειας χώρας από τους Ασσύριους και την πτώση της νότιας χώρας στην κυβέρνηση της Βαβυλώνας ακολούθησε η καταστροφή πόλεων, η κατεδάφιση ναών και η αιχμαλωσία μεγάλων ομάδων ανθρώπων και η μετανάστευση στις πόλεις του Ιράν και τη  Μεσοποταμία.

Αυτή η περίοδος, γνωστή ως Βαβυλωνιακή αιχμαλωσία, έληξε με την άνοδο του Μεγάλου Κύρου και την κατάκτηση της Βαβυλώνας. Όντας ανεκτικός και συμπονετικός ο Κύρος κανόνισε να επιστρέψουν οι Εβραίοι στην πατρίδα τους και να ξαναχτίσουν τον ναό τους. Ωστόσο, πολλοί από τους Εβραίους επέλεξαν να παραμείνουν στις ίδιες χώρες στις οποίες είχαν κατοικηθεί.

Τα κέντρα του εβραϊκού πληθυσμού στη Μεσοποταμία ήταν οι πόλεις Sora, Pombedita και η Κτησιφώντα, και στο Ιράν είχαν εγκατασταθεί σε πόλεις όπως η Nahavand, η Halvan, η Αχβάζ, τα Σούσα, η Gundeshapur και η Shooshtar, καθώς επίσης και σε ορισμένες περιοχές του Khorasan, Quhistan και Gorgan.

Μετά την άφιξη του Ισλάμ στο Ιράν, οι Εβραίοι άρχισαν να θεωρούνται ως Ζιμμήδες (μη μουσουλμάνοι προστατευόμενοι) και έπρεπε να πληρώνουν φόρο σε αντάλλαγμα για τον οποίο ήταν ελεύθεροι να εκτελούν τις θρησκευτικές τους τελετές και να επιλέγουν τη δουλειά και τον τόπο διαμονής τους. Αυτή η κατάσταση ειρήνης και ευημερίας για τους Εβραίους του Ιράν συνεχίστηκε μέχρι την εισβολή των Μογγόλων, κατά την οποία τόσο Εβραίοι όσο και άλλοι Ιρανοί,  λεηλατήθηκαν και σκοτώθηκαν από τους Μογγόλους. Ωστόσο, με την έναρξη της κυριαρχίας του Ιλχανάτου, ανέκτησαν την κυριαρχία τους. Κατά την περίοδο της δυναστείας των Κατζάρων, επίσης, η ίδια κατάσταση επικρατούσε μέχρι την εποχή του ιρανικού συνταγματικού κινήματος. Από τότε και μετά, οι Εβραίοι του Ιράν, που τώρα ονομάζονταν «Καλιμί», τέθηκαν υπό την προστασία του ιρανικού αστικού δικαίου, με αποτέλεσμα να τους επιτραπεί - όπως και στη διάρκεια της προμογγολικής εποχής - να έχουν τους δικούς τους θρησκευτικούς κανόνες και να τελούν τις θρησκευτικές τελετές τους.

Μετά τη νίκη της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν, ο εκπρόσωπος της εβραϊκής κοινότητας του Ιράν ήταν ενεργά παρών στη Συνέλευση των Συνταγματικών Εμπειρογνωμόνων. Σύμφωνα με το σύνταγμα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, οι Εβραίοι έχουν έναν εκπρόσωπο στο Ισλαμικό Κοινοβούλιο του Ιράν.

Τις πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές δραστηριότητες της εβραϊκής κοινότητας του Ιράν χειρίζεται μια τριάδα θρησκευτικών ηγετών τους, ο εκπρόσωπός τους στο ιρανικό κοινοβούλιο και το διοικητικό συμβούλιο της Εβραϊκής Ένωσης της Τεχεράνης. Όλα τα ζητήματα που αφορούν τις νομικές, πολιτικές και κοινωνικές υποθέσεις της εβραϊκής κοινότητας του Ιράν τα διαχειρίζονται οι προαναφερθέντες θεσμοί.

Η εβραϊκή κοινότητα του Ιράν έχει πολλές συναγωγές, ειδικά σχολεία, πολιτιστικά συγκροτήματα, νεολαία, φοιτητές και γυναικείες οργανώσεις, γηροκομείο για ηλικιωμένους, κεντρική βιβλιοθήκη, κοινοτική αίθουσα και καταστήματα διάθεσης κρεάτων που λειτουργούν σύμφωνα με τους εβραϊκούς θρησκευτικούς νόμους στην περιφέρειες και πόλεις στις οποίες ζουν.

Πηγές

- Αγία Γραφή, Παλαιά Διαθήκη, Βιβλίο Εξόδου

- Gaer, Joseph, Πως ξεκίνησαν οι Μεγάλες Θρησκείες, μετάφραση στα περσικά από τον Iraj Pezeshknia, 1961

- Epstein, Isidore, Ιουδαισμός : μια Ιστορική Παρουσίαση, Λονδίνο, 1960

- Daghighian, Shirindokht, Nardebani beh Aseman (Μια σκάλα προς τον Ουρανό, Τεχεράνη, 2000

- Greenberg, Moshe, Ιουδαισμός, Βιβλικός Ιουδαισμός, Encyclopedia Britannica. 1995, Τομ. 22

- Roth, J., Η Ιστορία των Ιουδαίων, Encyclopedia Judaica, Νέα Υόρκη, 1989, Vol. 13

- Rahbar, Parviz, Tarikh-e Yahoud (Η εβραϊκή ιστορία), Τεχεράνη, 1956

- Eban, A., My People, Η Ιστορία των Εβραίων, Νέα Υόρκη, 1988

- Fichel, W. J., Οι Εβραίοι στο μεσαιωνικό Ιράν από τον 16ο ως τον 18ο αιώνα, ed. SH. Shaked, Ιερουσαλήμ, 1982

- Mostafavi, Aliasghar, Iranian-e Yah