Ο ποταμός Αρσ είναι ένας από τους παραποτάμους-σύνορα του Ιράν. Αυτός ο δυνατός και ορμητικός ποταμός έχει στην παλαιά περσική λογοτεχνία έναν μύθικο και απρόσιτο χαρακτήρα. Ο Αρσ πηγάζει από τα βουνά της Τουρκίας και αφού ενώθεί με τον ποταμό Κουρά στο Αζερμπαϊτζάν, εκβάλλει στην Κασπία Θάλασσα. Έχει συνολικό μήκος 1072 χιλιόμετρα. Από παλιά έχουν χτιστεί πάνω του γέφυρες για να διευκολύνουν τη διέλευση και την επικοινωνία στις δύο όχθες του. Τα ερείπια μερικών από αυτές τις γέφυρες παραμένουν ακόμα, όπως οι γέφυρες του Χοδααφρίν που χρονολογούνται από πολλούς αιώνες πριν.
Οι γέφυρες του Χοδααφρίν: χαρακτηριστικά και ιστορία
Οι γέφυρες βρίσκονται κοντά η μία στην άλλη, σε ένα σημείο όπου το πλάτος και το βάθος του ποταμού Αρσ επιτρέπουν την κατασκευή γέφυρας. Συνδέουν τις περιοχές Χοδααφρίν στο Ιράν και Τζεμπραΐλ στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν.
Η παλαιότερη γέφυρα αναφέρεται σε ιστορικές πηγές και ως «γέφυρα του Σίρου» ή «γέφυρα του Χοσρόη». Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η αρχική κατασκευή της ανάγεται στην εποχή των Αχαιμενιδών (1η χιλιετία π.Χ.) και με τον καιρό καταστράφηκε. Άλλοι πιστεύουν ότι το όνομα «Χοσρόης» οφείλεται στον Χοσρόη Α΄, σατραπή των Σασσανιδών (531-579 μ.Χ.), που ανακαίνισε τη γέφυρα και έβαλε το όνομά του.
Η παλιά γέφυρα του Χοδααφρίν είναι κατασκευασμένη από πέτρα, γι’ αυτό έχει ανοιχτόχρωμο (λευκό) χρώμα. Το μήκος της φτάνει τα 120 μέτρα και διαθέτει 11 καμάρες.
Η νεότερη γέφυρα, από τούβλο, έχει μήκος 160 μέτρα και 15 καμάρες. Από αυτά, 120 μέτρα βρίσκονται στην ιρανική πλευρά και 40 μέτρα στο Αζερμπαϊτζάν. Οι καμάρες δεν έχουν ομοιόμορφο μέγεθος, αποτέλεσμα πολλών ανακατασκευών και φθορών σε βάθος αιώνων. Αρχικά, όμως, η ανομοιομορφία σχετιζόταν και με την ανάγκη τοποθέτησης βάσεων πάνω σε βράχους στο μέσο του ποταμού. Οι βάσεις είναι από τούβλο με κονίαμα ασβέστη και γύψου. Για μεγαλύτερη αντοχή στη ροή του νερού και στις πλημμύρες, έχουν κατασκευαστεί αρκετοί κυματοθραύστες.
Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι η γέφυρα χτίστηκε στην εποχή των Σαφαβιδών (16ος αιώνας), ενώ κάποιοι τοποθετούν την κατασκευή της στους πρώτους αιώνες μετά το Ισλάμ (7ος-10ος αιώνας). Η πεζοπορία στη νέα γέφυρα του Χοδααφρίν αποτελεί σημαντική δραστηριότητα για τους επισκέπτες της περιοχής.
Η σημερινή κατάσταση των γεφυρών Χοδααφρίν
Πάνω από τις γέφυρες βρίσκεται το φράγμα Χοδααφρίν, που με το μέγεθός του αναδεικνύει το τοπίο. Το φράγμα είναι χωμάτινο με κεντρικό πυρήνα από πηλό, ύψους 61 μέτρων και μήκους 390 μέτρων. Η τεχνητή λίμνη που δημιουργεί συγκρατεί περίπου 1,6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, το οποίο χρησιμοποιείται για άρδευση πολλών χιλιάδων εκταρίων γεωργικής γης στο Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν, καθώς και για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Κατεβαίνοντας προς τα κάτω από τις γέφυρες βρίσκεται το φράγμα Κιζ Καλέσι, που άνοιξε το 2024 και έχει ισχύ παραγωγής 40 μεγαβάτ. Αυτό το φράγμα είναι επίσης χωμάτινο με πυρήνα από πηλό.
Η ιστορική και πολιτιστική σημασία των γεφυρών Χοδααφρίν
Οι γέφυρες διαδραμάτισαν ρόλο σε σημαντικά γεγονότα, όπως η εισβολή των μουσουλμάνων στον Καύκασο, η εκστρατεία του Κύρου βόρεια του ποταμού Αρσ και οι πολέμοι μεταξύ Ιράν και Ρωσίας τον 19ο αιώνα. Πριν από τους πολέμους με τη Ρωσική Αυτοκρατορία, οι βόρειες περιοχές του ποταμού Αρσ ήταν μέρος του Ιράν, αλλά μετά από δύο συνθήκες παραχωρήθηκαν στη Ρωσία. Από το 1828 (1206 στην περσική χρονολόγηση) ο ποταμός Αρσ ορίστηκε ως σύνορο μεταξύ Ιράν και Ρωσίας. Παρά τα σύνορα, οι κάτοικοι και στις δύο όχθες, που έχουν κοινές πολιτισμικές και εθνοτικές ρίζες, διατήρησαν τις επαφές τους. Οι γέφυρες, όπως και αυτή του Χοδααφρίν, είχαν σημαντικό ρόλο στις οικονομικές και πολιτιστικές ανταλλαγές.
Η πολιτιστική αξία αυτών των γεφυρών οδήγησε στην έκδοση αναμνηστικών γραμματοσήμων σε Ιράν και Αζερμπαϊτζάν με την εικόνα τους.
