Καραβάνσεραϊ Γκιούτζε Μπελ, ένα παράδειγμα της ευφυΐας των Ιρανών στην προσαρμογή με τη φύση

Στο παρελθόν, τα εμπορικά καραβάνια ξεκουράζονταν σε ειδικούς χώρους που ονομάζονταν «καραβάνσαρα». Λόγω αυτής της λειτουργίας, τα καραβάνσαρα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια του εμπορίου και των επικοινωνιών. Το καραβάνσαρο Γκουγιέτζε Μπελ είναι ένα από τα ιρανικά καραβάνσαρα που, εξαιτίας της θέσης του στο σταυροδρόμι εμπορικών δρόμων, είχε μεγάλη σημασία. Ωστόσο, η σημασία αυτού του καραβάνσαρου δεν περιορίζεται μόνο στον ιστορικό του ρόλο, αλλά υπάρχουν ακόμα σημεία στο μηχανικό και αρχιτεκτονικό του σχέδιο που μαρτυρούν το ταλέντο των Ιρανών επιστημόνων πριν από 500 χρόνια.

Αρχιτεκτονική και χαρακτηριστικά του καραβανσάρου Γκουγιέτζε Μπελ
Όπως και τα άλλα ιρανικά καραβάνσαρα, το Γκουγιέτζε Μπελ αποτελείται από μέρη όπως πύλη, είσοδο, χώρο για τη φύλαξη των ζώων που ονομάζονταν «Σατρχάν» (χώρος για τις καμήλες) και χώρο για την ξεκούραση των ταξιδιωτών και την φύλαξη των φορτίων. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον συνηθισμένο σχεδιασμό των ιρανικών καραβανσάρων, αυτό δεν έχει κεντρική αυλή.
Οι τοίχοι του καραβανσάρου είναι κατασκευασμένοι από ακατέργαστες πέτρες και η οροφή είναι θολωτή. Γύρω από τον κεντρικό διάδρομο υπάρχουν μικρά δωμάτια και διαδρόμοι, που χωρίζονται από την κεντρική διάβαση με πόρτες. Το πάχος των τοίχων ξεπερνά το ένα μέτρο. Τέτοιοι τοίχοι, εκτός από την αύξηση της ασφάλειας των ταξιδιωτών, εμποδίζουν τη διαφυγή της θερμότητας από το εσωτερικό προς τα έξω.
Η επιφάνεια του καραβανσάρου ξεπερνά τα δύο χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στη δυτική πλευρά και οδηγεί στην κύρια αίθουσα που έχει πέντε τρούλους. Η γενική κάτοψη είναι ορθογώνια και στις τέσσερις γωνίες υπάρχουν τέσσερις πύργοι παρατήρησης. Οι πύργοι αυτοί, εκτός από το να στεγάζουν φρουρούς και παρατηρητές, χρησιμοποιούνταν για να ανάβουν φωτιές ώστε τα καραβάνια να βρίσκουν το δρόμο τους τη νύχτα. Λόγω του ψυχρού κλίματος της περιοχής, οι πύργοι είναι σχεδιασμένοι έτσι ώστε να εμποδίζουν την είσοδο του κρύου σε μεγάλο μέρος του καραβανσάρου. Τα άλλα στοιχεία του σχεδιασμού είναι οργανωμένα ώστε να ταιριάζουν απόλυτα με τις γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής.

Η ηλικία του καραβανσάρου Γκουγιέτζε Μπελ
Η κατασκευή του καραβανσάρου ανάγεται στην εποχή της βασιλείας του Σαχ Αμπάς των Σαφαβιδών (1587-1629 μ.Χ.). Ο Σαχ Αμπάς, κατά την βασιλεία του, έχτισε πολλά καραβάνσαρα στο Ιράν για την ενίσχυση του εμπορίου και των μεταφορών, γνωστά σε διάφορες πόλεις ως «Καραβάνσαρα Σαχ Αμπάς». Στο πρόγραμμα κατασκευής συμπεριλήφθηκε και η ανακατασκευή παλιών, κατεστραμμένων κτιρίων.
Παρά το γεγονός ότι τα καραβάνσαρα προσαρμόζονταν στις τοπικές συνθήκες κάθε περιοχής, η μορφή και η αρχιτεκτονική τους ήταν κατά βάση παρόμοιες, και συνήθως εκτός από χώρους για διαμονή και φύλαξη φορτίων και ζώων, περιλάμβαναν και μέρη για παρατήρηση.
Οι αποστάσεις μεταξύ των καραβανσάρων ήταν τέτοιες ώστε τα καραβάνια να μπορούν να οργανώνουν τη διαδρομή τους αναλόγως, προσφέροντας μεγαλύτερη ασφάλεια και δίνοντας τη δυνατότητα για πιο μακρινά ταξίδια στο εμπόριο.

Πού βρίσκεται το καραβάνσαρο Γκουγιέτζε Μπελ;
Το καραβάνσαρο είναι χτισμένο σε ένα χιονισμένο ορεινό πέρασμα με το ίδιο όνομα, κοντά στο χωριό Γκουρέντερακ του νομού Αχάρ. Βρίσκεται 75 χιλιόμετρα από την Τεχεράνη και 24 χιλιόμετρα από την πόλη Αχάρ. Στο παρελθόν, λόγω της θέσης του σε σημαντική οδό διέλευσης καραβανιών, ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς σταθμούς ξεκούρασης και συγκέντρωσης και είχε ιδιαίτερη σημασία λόγω της έντονης κίνησης.

Η παγκόσμια καταγραφή του καραβανσάρου Γκουγιέτζε Μπελ
Το όνομα αυτού του όμορφου καραβανσάρου, το οποίο είχε εγγραφεί στον Εθνικό Κατάλογο Μνημείων του Ιράν το 2000, καταχωρήθηκε το 2023 κατά τη διάρκεια της 45ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO στη Ριάντ, μαζί με άλλα 53 ιστορικά καραβάνσαρα, στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.