Ο ποταμός Άρας, μεγαλοπρεπής και όμορφος

Ο ποταμός Άρας (ارس) στην ανθρώπινη ιστορία θεωρείται κεντρικό σημείο για την εγκατάσταση και τη δημιουργία σημαντικών πολιτισμών. Στο βορειότερο τμήμα του Ιράν, ο ποταμός Άρας, ένας πλούσιος σε νερό και ορμητικός ποταμός, συνδέεται όχι μόνο με παρθένες και όμορφες τοποθεσίες, αλλά και με πολλά ιστορικά γεγονότα.

Χαρακτηριστικά του ποταμού Άρας
Ο ποταμός Άρας έχει μήκος άνω των 1000 χιλιομέτρων. Πηγάζει από τα βουνά Bingöl στην περιοχή της Ανατολίας στην Τουρκία και καταλήγει στον ποταμό Κουρα (Kura). Τα νερά του τελικά ρέουν στη Θάλασσα του Καζαχστάν (Κασπία). Μετά τη σύζευξή του με τον ποταμό Arpa, ο Άρας σχηματίζει τα σύνορα μεταξύ του Ιράν και της αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.

Ο ποταμός Άρας ως σύνορο του Ιράν
Με τη Συνθήκη του Τουρκμαντσάι (21 Φεβρουαρίου 1828), ο ποταμός Άρας αναγνωρίστηκε ως σύνορο μεταξύ Ιράν και Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Παρότι έχουν περάσει περίπου 200 χρόνια από τότε που οι δύο όχθες του ποταμού χωρίστηκαν, τα έθιμα και οι παραδόσεις που μοιράζονται οι κάτοικοι και από τις δύο πλευρές συνεχίζουν να διατηρούν κοινά πολιτιστικά στοιχεία.

Νησιά και κατασκευές στον ποταμό Άρας
Για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας και της χρήσης των υδάτων του ποταμού, έχουν κατασκευαστεί διάφορα έργα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Ένας από αυτούς είναι το φράγμα Poldasht, στο βορειοδυτικό τμήμα του Ιράν, που χτίστηκε σε συνεργασία μεταξύ Ιράν και Σοβιετικής Ένωσης. Επίσης, τα φράγματα Khoda Afarin και Qiz Qalasi ανεγέρθηκαν από το Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν. Πέντε γέφυρες — Iron, Shoseh, Poldasht, Khoda Afarin (σύνορο Ιράν-Αζερμπαϊτζάν) και Norduz (σύνορο Ιράν-Αρμενίας) — περνούν πάνω από τον ποταμό.

Στον ποταμό Άρας υπάρχουν 805 μικρά και μεγάλα νησιά, γνωστά τοπικά ως «Sham», όλα ακατοίκητα. Σύμφωνα με τη συμφωνία συνόρων, 427 νησιά ανήκουν στο Ιράν και 382 στη Σοβιετική Ένωση (σημερινό Αζερμπαϊτζάν). Η βασική γραμμή συνόρων ακολουθεί το κεντρικό κανάλι του ποταμού, και όπου ο ποταμός διακλαδίζεται, το πιο υδάτινο κανάλι θεωρείται το σύνορο. Τα περισσότερα νησιά είναι χωρίς ονομασία και αναφέρονται με αριθμούς, ενώ μερικά χρησιμοποιούνται για τη βόσκηση ζώων.

Το όνομα του ποταμού Άρας και η θέση του στην περσική λογοτεχνία
Ο ποταμός Άρας ονομάζεται «Aras» στα τουρκικά της Κωνσταντινούπολης, «Araz» στα αζερικά και «Araxs» στα αρμενικά. Σύμφωνα με γλωσσολόγους, το όνομα «Aras» πιθανόν προέρχεται από την λέξη «Araxs» στη γλώσσα των Μήδων, που σημαίνει «γρήγορο νερό», αναφερόμενο στη ροή του ποταμού. Οι Αρμένιοι πιστεύουν ότι το όνομα συνδέεται με τον «Arast», εγγονό του θρυλικού Αρμενίου ήρωα Hayk.

Μεγάλοι Ιρανοί ποιητές όπως ο Χαφέζ, ο Ρουμί και ο Νιζάμι έχουν αναφερθεί στον ποταμό Άρας στα έργα τους. Στις αναφορές τους, ο ποταμός θεωρείται ορμητικός και πλούσιος σε νερό, ενώ παράλληλα συμβολίζει την προσέγγιση στην αλήθεια και την πνευματική ανύψωση. Όπως λέει ο Χαφέζ:

«Ω Σαμπά, αν περάσεις από την όχθη του ποταμού Άρας,
Φίλησε το χώμα εκείνης της κοιλάδας και άρωμασε τη ζωή σου.»

Εθνική Ημέρα του Άρας στο Ιράν
Στις 25 Αυγούστου 1941, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Σοβιετικοί και Βρετανοί ξεκίνησαν επίθεση στην Ιρανική επικράτεια. Στα σύνορα της Τζολφά στο βορειοδυτικό Ιράν, οι σοβιετικές δυνάμεις προσπάθησαν να διασχίσουν τη γέφυρα Iron Bridge στον ποταμό Άρας. Παρά τις διαταγές υποχώρησης, τρεις εθελοντές στρατιώτες — ο στρατιώτης Μοσιμπ Μελεκ Μοχαμαντί, ο Σειντ Μοχαμαντ Ραθί Χασέμι και ο Αμπντουλάχ Σαρχιάρι — στάθηκαν ηρωικά και κράτησαν τον εχθρό πίσω για 48 ώρες. Η σοβιετική στρατιά κατάφερε να περάσει τη γέφυρα μόνο μετά τον θάνατό τους.

Η αντίσταση αυτών των τριών στρατιωτών εναντίον μιας ισχυρής και καλά εξοπλισμένης στρατιωτικής δύναμης αποτελεί μία από τις ηρωικότερες στιγμές της σύγχρονης ιρανικής ιστορίας. Για τη μνήμη τους, στη θέση της θυσίας τους έχει ανεγερθεί μνημείο και η 25η Αυγούστου έχει καθιερωθεί ως Εθνική Ημέρα του ποταμού Άρας.