Ο άνθρωπος από τα αρχαία χρόνια επιθυμούσε να γνωρίσει τον ουρανό. Ο ουρανός, για αυτόν, μερικές φορές έπαιζε το ρόλο του καθοριστή της μοίρας και της τύχης, και άλλες φορές παρουσιαζόταν ως φως που έδειχνε τον δρόμο και την πορεία του. Ακόμη και σήμερα, τα μεγαλύτερα ερωτήματα και οι αμφιβολίες της ανθρωπότητας συνδέονται με τον ουρανό... Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας, οι προσπάθειες του ανθρώπου για την κατανόηση του ουρανού οδήγησαν στην ίδρυση σημαντικών επιστημονικών κέντρων. Το αστεροσκοπείο είναι ένα από τα σημαντικότερα τέτοια κέντρα, που συνήθως κατασκευαζόταν σε υψώματα και μέρη με καθαρό, χωρίς σύννεφα, ουρανό. Το αστεροσκοπείο του Μαράγκα ανήκει σε αυτά τα αστεροσκοπεία και κατέχει πολύ σημαντική θέση στην ιστορία της επιστήμης του Ιράν. Το αστεροσκοπείο αυτό είναι πολύ γνωστό μεταξύ των Ιρανών και θεωρείται ένα από τα σύμβολα του υψηλού επιστημονικού επιπέδου αυτής της χώρας μέσα σε πολλούς αιώνες.
Ίδρυση του Αστεροσκοπείου Μαράγκα
Το αστεροσκοπείο του Μαράγκα ιδρύθηκε την περίοδο των Ιλχανιδών Μογγόλων (13ος αιώνας μ.Χ.). Οι ιστορικές έρευνες δείχνουν ότι οι Μογγόλοι ήταν περισσότερο απασχολημένοι με τις επιδρομές και τις κατακτήσεις, και η εκπαίδευση δεν είχε μεγάλη θέση στην κουλτούρα τους. Γι’ αυτό η ίδρυση ενός τόσο σημαντικού επιστημονικού κέντρου επί της διακυβέρνησής τους στο Ιράν είναι αξιοσημείωτη.
Πραγματικά, αφού ο Χαλακού Χαν (εγγονός του Τζένγκις Χαν, που ίδρυσε τη δυναστεία των Ιλχανιδών το 1256 μ.Χ. και πέθανε το 1265 μ.Χ.) γνώρισε την επιστήμη και τον πολιτισμό των Ιρανών κατά την εκστρατεία του στο Ιράν, προσκάλεσε στην αυλή του τον διάσημο επιστήμονα και πολιτικό Χοτζέ Νασερ αλ-Ντιν αλ-Τούσι και συμβουλευόταν μαζί του σε διάφορα ζητήματα. Το 1259 μ.Χ., ο Χοτζέ Νασερ πρότεινε στον Χαλακού την ίδρυση αστεροσκοπείου στο Μαράγκα, πρόταση που έγινε δεκτή και έτσι ανεγέρθηκε αυτό το σημαντικό επιστημονικό κέντρο.
Χρήσεις του Αστεροσκοπείου
Αναφέρεται ότι ο Χοτζέ Νασερ, κατά τις επισκέψεις του σε σημαντικά επιστημονικά κέντρα της εποχής, ιδιαίτερα στη Βαγδάτη, συγκέντρωσε 400.000 τόμους βιβλίων που συγκεντρώθηκαν στο αστεροσκοπείο του Μαράγκα και έγιναν προσβάσιμα σε όλους.
Το αστεροσκοπείο χρησιμοποιήθηκε για έρευνες που οδήγησαν στο πολύτιμο βιβλίο «Ζιτζ Ιλχανί» του Χοτζέ Νασερ, το οποίο συντάχθηκε το 1276 μ.Χ. και το παλαιότερο αντίγραφό του φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού.
Το αστεροσκοπείο δεν ήταν μόνο χώρος αστρονομικής έρευνας, αλλά ένα ευρύ επιστημονικό ίδρυμα όπου επιστήμονες από όλους τους κλάδους της εποχής συναντιόνταν. Δεδομένου ότι οι Μογγόλοι τότε είχαν κυριαρχία σε σημαντικές περιοχές της Κίνας, η παρουσία Κινέζων επιστημόνων ήταν έντονη. Όλοι οι εργαζόμενοι στο αστεροσκοπείο λάμβαναν ημερήσια αμοιβή.
Αρχιτεκτονική και χαρακτηριστικά του Αστεροσκοπείου
Το αστεροσκοπείο έχει κατασκευαστεί πάνω σε έναν λόφο διαστάσεων περίπου 510x217 μέτρων και ύψους 110 μέτρων. Στην κατασκευή χρησιμοποιήθηκαν πέτρα και γύψος. Το συγκρότημα περιλάμβανε έναν κεντρικό πύργο, πέντε κυκλικές μονάδες, βιβλιοθήκη, κατοικίες για τους επιστήμονες, τζαμί, σχολείο, υπόγειους διαδρόμους και μεγάλα εργαστήρια για επιστημονικά πειράματα.
Η διάμετρος του κεντρικού πύργου είναι περίπου 22 μέτρα και το πάχος των τοίχων του φτάνει τα 80 εκατοστά. Στο εσωτερικό του υπήρχε ένας διάδρομος με έξι δωμάτια.
Μετά από μερικές δεκαετίες το αστεροσκοπείο παραμελήθηκε και άρχισε να ρημάζει, όμως η σημασία του ήταν τόσο μεγάλη που αντίστοιχα κέντρα ιδρύθηκαν σε σημαντικές πόλεις της εποχής, όπως η Σαμαρκάνδη (Τατζικιστάν), η Κωνσταντινούπολη, το Ουτζίν (Ινδία), το Μπενάρες και η Σαγκάη. Τα τελευταία χρόνια έχει τοποθετηθεί θόλος πάνω στο κεντρικό τμήμα του αστεροσκοπείου για να προστατευτούν τα εναπομείναντα τμήματα από την καταστροφή.
Εθνική Καταχώριση
Το αστεροσκοπείο του Μαράγκα καταχωρήθηκε ως σημαντικό ιστορικό και επιστημονικό μνημείο στην εθνική λίστα μνημείων του Ιράν το 1985 (1364 Ηλιακή Χρονολογία).
