Το «Μπαγκ Άκμπαριε» στο Μπιρτζάντ, ένα ολοκληρωμένο παράδειγμα του ιρανικού κήπου.

Κάθε λαός και έθνος, ανάλογα με τον πολιτισμό και τη γεωγραφία του, κατά την ιστορία έχει πετύχει καινοτομίες στους τομείς της αρχιτεκτονικής και της διαμόρφωσης των περιβαλλοντικών χώρων. Ο "ιρανικός κήπος" πρέπει να θεωρηθεί μία από τις καινοτομίες των Ιρανών, ένα ιδιαίτερο στυλ περιβαλλοντικού σχεδιασμού που εκμεταλλεύεται τα φυσικά χαρακτηριστικά. Είναι ενδιαφέρον το ότι οι ιρανικοί κήποι δημιουργήθηκαν κυρίως σε ξηρά και ερημικά περιβάλλοντα, όπου λόγω της σημασίας των υδάτινων πόρων, εφαρμόστηκαν συστήματα για τη μέγιστη απόδοση και την ελάχιστη σπατάλη του νερού. Η ισορροπία στον σχεδιασμό του ιρανικού κήπου, που εκφράζεται ευρέως μέσω της συμμετρίας στα διάφορα στοιχεία του κήπου, αποτελεί ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του. Αυτή ακριβώς η ιδιότητα κάνει κάθε επισκέπτη που παραμένει για λίγο σε έναν ιρανικό κήπο να καταγράφει στη μνήμη του μια ασύγκριτη εμπειρία ηρεμίας! Ο κήπος Άκμπαριε στο Μπιρτζάντ είναι ένα από τα πιο όμορφα δείγματα ιρανικού κήπου, που βρίσκεται στη βορειοανατολική Ιράν και είναι καταγεγραμμένος στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ιστορία του κήπου Άκμπαριε στο Μπιρτζάντ
Το Μπιρτζάντ είναι μια πόλη στη βορειοανατολική Ιράν και πρωτεύουσα της επαρχίας Χορασάν Νότιο. Στο παρελθόν αποτελούσε ένα από τα κέντρα τοπικής διοίκησης. Οι τοπικοί άρχοντες του Μπιρτζάντ κατοικούσαν σε ένα οχυρό, που αρχικά ήταν απομονωμένο από τον αστικό χώρο, αλλά σταδιακά, με την αύξηση του πληθυσμού και την επέκταση της πόλης, περικυκλώθηκε από τα σπίτια των κατοίκων. Αυτή η κατάσταση ώθησε τους άρχοντες να σχεδιάσουν ένα νέο κυβερνητικό χώρο. Κατά την περίοδο του «Αλί Ακμπέρ Χαν Χασματ-ολ-Μαλκ», όταν η εξουσία μεταφέρθηκε από τους Ζαντίδες στους Καζαρίδες (τέλη 18ου αιώνα μ.Χ.), χτίστηκε ένα μέγαρο που σήμερα είναι γνωστό ως «Άκμπαριε». Αυτό το μέγαρο βρίσκεται στο ανατολικότερο τμήμα του κήπου Άκμπαριε και θεωρείται η αρχαιότερη κατασκευή του. Μετά τον Χασματ-ολ-Μαλκ, ο γιος του, «Σουκάτ-ολ-Μαλκ», που ήταν διοικητής της περιοχής, επιδόθηκε στην επέκταση του κήπου δίπλα στο μέγαρο. Σε αυτή την περίοδο, ο κήπος μετατράπηκε σε τόπο διοργάνωσης μεγάλων εορτασμών με την παρουσία εσωτερικών και ξένων επισκεπτών. Μετά τον Σουκάτ-ολ-Μαλκ, ο γιος του «Άσεντουλά Αλέμ», σημαντική πολιτική προσωπικότητα της εποχής του Δεύτερου Παχλαβί και πρωθυπουργός του Ιράν από το 1962 έως το 1964, κληρονόμησε τον κήπο και διέμενε εκεί κάποια εποχή του χρόνου. Μετά τη νίκη της Ισλαμικής Επανάστασης το 1979, ο κήπος χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση ορισμένων κυβερνητικών υπηρεσιών, ενώ το 1992 προτάθηκε να μετατραπεί το κυρίως μέγαρο σε μουσείο. Τα επόμενα χρόνια άλλοι χώροι του κήπου μετατράπηκαν σε πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις.

Χαρακτηριστικά του κήπου Άκμπαριε στο Μπιρτζάντ
Η έκταση του κήπου φτάνει τα 45.000 τετραγωνικά μέτρα. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο στην κατασκευή του κήπου είναι η χρήση ρωσικού αρχιτεκτονικού στυλ σε κάποια τμήματά του. Στον κήπο διακρίνονται καθαρά τρία βασικά χαρακτηριστικά του ιρανικού κήπου: το στοιχείο του νερού και ο κεντρικός ρόλος του στον σχεδιασμό, η παρουσία ενός μεγάλου μεγάρου και η κατασκευή ψηλών τειχών γύρω από τον κήπο. Ο κήπος έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με το σταυροειδές (chahar bagh) μοτίβο, που έγινε διαδεδομένο στην ιρανική αρχιτεκτονική από την εποχή των Αχαιμενιδών (1η χιλιετία π.Χ.). Ο κήπος περιλαμβάνει αρκετούς δρόμους, κατά μήκος των οποίων φυτρώνουν ψηλά πεύκα. Επίσης, ανάμεσα στα πεύκα έχουν φυτευτεί δέντρα ρόδια και μουριές. Η συνολική δομή του κήπου χωρίζεται σε δύο μέρη, βόρειο και νότιο, με τον νότιο κήπο να είναι μικρότερος, αλλά να περιλαμβάνει αρκετά κτίρια όπως υπηρεσίες, στάβλους και κατοικίες. Σε αυτή την περιοχή υπάρχει και μια κεντρική τετράγωνη δεξαμενή. Και τα δύο μέρη του κήπου έχουν κτιστεί σε κεκλιμένο έδαφος. Το κυρίως μέγαρο βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του κήπου. Το μέγαρο έχει δύο ορόφους, με διάφορες διακοσμήσεις, πολύχρωμα παράθυρα με παραδοσιακά σχέδια και γεωμετρικά μοτίβα που του δίνουν μια απαράμιλλη μεγαλοπρέπεια.

Μουσεία του κήπου Άκμπαριε στο Μπιρτζάντ
Μέρος του κήπου έχει αφιερωθεί στη λειτουργία μουσείων. Το «Αρχαιολογικό Μουσείο» είναι ένα από αυτά, που άνοιξε το 1992 και αποτελεί το μεγαλύτερο μουσείο της επαρχίας Χορασάν Νότιο. Εκεί εκτίθενται διάφορα αντικείμενα όπως πήλινα αγγεία, παλιά νομίσματα, όπλα και αρχαία κειμήλια, με ορισμένα να χρονολογούνται έως και στην 3η χιλιετία π.Χ. Ένα άλλο μουσείο είναι το «Λαογραφικό Μουσείο», όπου παρουσιάζονται αντικείμενα που σχετίζονται με τη ζωή των ανθρώπων της περιοχής. Στο «Μουσείο Άγριας Ζωής» της συλλογής συγκεντρώνονται σπάνια δείγματα από τοπικά είδη ζώων.

Εθνική και Παγκόσμια Καταγραφή του κήπου Άκμπαριε στο Μπιρτζάντ
Το συγκρότημα του κήπου Άκμπαριε καταγράφηκε το 1993 στον εθνικό κατάλογο μνημείων του Ιράν. Το 2011, το όνομά του μαζί με οκτώ άλλους κήπους προστέθηκε στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ως μέρος της συλλογής «Ιρανικοί Κήποι».