Μετά την είσοδο του Ισλάμ στο Ιράν και τη μαζική στροφή των Ιρανών στο Ισλάμ, πολλοί ναοί φωτιάς έχασαν τη λειτουργικότητά τους. Κάποιοι από αυτούς κατεστράφησαν και στη θέση τους χτίστηκαν τζαμιά. Σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, το Μεγάλο Τζαμί του Νειρίζ, που θεωρείται ένα από τα παλαιότερα τζαμιά του Ιράν, έχει χτιστεί με αυτόν ακριβώς τον τρόπο, πάνω στα ερείπια ενός παλαιού ναού φωτιάς.
Ιστορία του Μεγάλου Τζαμιού του Νειρίζ
Σε πηγές από τον πρώτο μισό του 4ου αιώνα της Χιτζρί (10ος αιώνας μ.Χ.) αναφέρεται η ύπαρξη του Μεγάλου Τζαμιού στο Νειρίζ. Σύμφωνα με έρευνες που παρουσιάζονται στο βιβλίο «Τα Μνημεία του Ιράν» του André Godard, Γάλλου αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου, η αρχιτεκτονική του τζαμιού μοιάζει με αυτή των σασσανιδικών κτισμάτων και μπορεί να θεωρηθεί ένα κτίριο που έχει διασωθεί από τις πρώτες αιώνες μετά την είσοδο του Ισλάμ στο Ιράν. Κατά τους αιώνες, το τζαμί έχει υποστεί πολλαπλές αναστηλώσεις και προσθήκες. Οι σημαντικότερες αναστηλώσεις έγιναν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ατζατουντούλα Ντιλεμί (949–983 μ.Χ.), των Σελτζούκων (1034–1194 μ.Χ.), των Χουαριζμσαχιδών (1077–1231 μ.Χ.) και των Σαφαβιδών (1501–1736 μ.Χ.).
Αρχιτεκτονική του Μεγάλου Τζαμιού του Νειρίζ
Το τζαμί είναι το παλαιότερο μονό-ίβανο τζαμί στο Ιράν, μορφή που αποτελεί άμεση μίμηση της αρχιτεκτονικής των Σασσανιδών (224–651 μ.Χ.). Η βασική δομή αποτελείται από ένα ίβανο μήκους 18 μέτρων και πλάτους 7,5 μέτρων, το οποίο εκτείνεται μέχρι τον πίσω τοίχο όπου βρίσκεται το μιχράμπ, δημιουργώντας έναν αδιέξοδο χώρο. Αντίθετα από το ίβανο υπάρχει μια ορθογώνια αυλή, με στοές και βόρειο ίβανο που προστέθηκαν σε μεταγενέστερες περιόδους. Στο βόρειο μέρος του κτηρίου υπάρχει ένας μιναρές, ο οποίος, σύμφωνα με τους ειδικούς, χτίστηκε κατά την αρχική κατασκευή του τζαμιού. Σήμερα, εκτός από τον κύριο ίβανο, υπάρχει και ένας βόρειος ίβανος που προστέθηκε σε ανακατασκευή μεταξύ των ετών 363, 460 ή 560 της Χιτζρί (973, 1067 ή 1164 μ.Χ.).
Η κατασκευή του τρούλου χρονολογείται στα μέσα του 4ου αιώνα της Χιτζρί. Το σχήμα του τρούλου είναι τύπου «σπασμένου συνεχούς», ενώ έχει χρησιμοποιηθεί τούβλο και πλακάκια. Το κτήριο είναι διακοσμημένο σε πολλά σημεία με γυψογραφίες, με τις διακοσμήσεις στον νότιο ίβανο να είναι πιο πλούσιες και λεπτομερείς.
Το μιχράμπ, σύμφωνα με μια επιγραφή, ολοκληρώθηκε το 973 μ.Χ., αν και οι ειδικοί πιστεύουν ότι η ηλικία του τζαμιού είναι προγενέστερη. Οι ανάγλυφες γυψογραφίες του μιχράμπ είναι εξαιρετικής ομορφιάς και μοναδικότητας, με γεωμετρικά σχέδια, άνθη και φυτά καθώς και εδάφια από το Κοράνι.
Οι επιγραφές του Μεγάλου Τζαμιού του Νειρίζ
Στο τζαμί υπάρχουν τέσσερις επιγραφές:
-
Επιγραφή σχετικά με αναστήλωση του τζαμιού από κάποιον με το όνομα Μιρζά Νιζάμ κατά την περίοδο του Σαχ Σουλεϊμάν Α΄ των Σαφαβιδών (1666–1694 μ.Χ.),
-
Επιγραφή του 1259 της Χιτζρί (1843 μ.Χ.) που αναφέρεται σε φορολογικά και διοικητικά θέματα από την εποχή του Ζεϊν αλ-Αμπεντίν Χαν Νειριζί,
-
Επιγραφή του 1300 της Χιτζρί (1882 μ.Χ.) με κείμενο για αναστήλωση κατά την περίοδο του Νασερεντίν Σαχ,
-
Επιγραφή του 947 της Χιτζρί (1540 μ.Χ.), επί βασιλείας του Σαχ Ταχμασπ των Σαφαβιδών, όπου με γλυπτή γυψογραφία αναγράφονται τα ονόματα των 12 ηγετών των Σιιτών.
Πού βρίσκεται το Μεγάλο Τζαμί του Νειρίζ;
Το τζαμί βρίσκεται στην πόλη Νειρίζ της επαρχίας Φαρς, σε απόσταση περίπου 200 χιλιομέτρων από τη Σιράζ.
Εθνική Καταγραφή
Το όνομα του τζαμιού καταχωρήθηκε στον κατάλογο των εθνικών μνημείων του Ιράν το 1933 (1312 Ηλιακό ημερολόγιο).
