Το Μεγάλο Τζαμί του Σαράμπ, αγέρωχο και σταθερό μέσα από την καρδιά της ιστορίας

Στο Ιράν, από τα παλαιότερα χρόνια, κάθε πόλη διαθέτει ένα Μεγάλο Τζαμί, στο οποίο πραγματοποιούνται σημαντικές συγκεντρώσεις και λατρευτικές τελετές. Από όλα τα μεγάλα τζαμιά του Ιράν που χτίστηκαν τους περασμένους αιώνες, λίγα έχουν διατηρήσει μέχρι σήμερα τη λειτουργικότητά τους και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Το Μεγάλο Τζαμί του Σαράμπ είναι ένα από αυτά· μετά από 550 χρόνια εξακολουθεί να αποτελεί χώρο παρουσίας των κατοίκων και τέλεσης θρησκευτικών τελετών.

Ιστορία και χαρακτηριστικά του Μεγάλου Τζαμιού του Σαράμπ

Η παλαιότητα του Μεγάλου Τζαμιού του Σαράμπ ανάγεται στον 15ο αιώνα μ.Χ. (9ο αιώνα στο ιρανικό ημερολόγιο). Η επιγραφή που διακρίνεται στην ανατολική είσοδο του τζαμιού είναι γραμμένη με γραφή Νασχ. Αυτό το είδος επιγραφής ήταν συνηθισμένο κατά την περίοδο της κυριαρχίας των Γουρκανιδών και των Τουρκομάνων των Ακ-Κογιουνλού. Πιθανότατα η επιγραφή τοποθετήθηκε κατά τη βασιλεία του Αμπού Νασρ Ουζούν Χασάν Ακ-Κογιουνλού (το όνομα «Ουζούν Χασάν» σημαίνει «Μακρύς Χασάν» ή «Ψηλός Χασάν»). Ήταν ένας από τους ισχυρούς ηγεμόνες της δυναστείας των Ακ-Κογιουνλού, ο οποίος κυβέρνησε τμήματα του Ιράν, του Ιράκ, της ανατολικής Ανατολίας, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν και θεμελίωσε την αυτοκρατορία τους. Η αυτοκρατορία αυτή δεν διήρκεσε πολύ. Ο Ουζούν Χασάν άρχισε τη βασιλεία του το 1453 μ.Χ. (832 στο ιρανικό ημερολόγιο) με πρωτεύουσα το Ντιγιαρμπεκίρ στο Ιράκ και το 1471 μ.Χ. (850 στο ιρανικό ημερολόγιο) όρισε την Ταμπρίζ ως νέα πρωτεύουσα. Πέθανε στις 6 Ιανουαρίου 1478 μ.Χ. (16 Ντι 856 στο ιρανικό ημερολόγιο).

Οι πρόσφατες ανασκαφές στο Μεγάλο Τζαμί του Σαράμπ αποκάλυψαν ότι το σημερινό οικοδόμημα έχει κατασκευαστεί πάνω στα ερείπια ενός παλαιότερου τζαμιού.

Αρχιτεκτονική και διακόσμηση του Μεγάλου Τζαμιού του Σαράμπ

Σε αντίθεση με πολλά άλλα τζαμιά, το Μεγάλο Τζαμί του Σαράμπ δεν διαθέτει μιναρέ. Μία μεγάλη αίθουσα προσευχής (σαχάν) και μία μικρή αυλή στη δυτική πλευρά, μαζί με δύο εισόδους, αποτελούν τα κύρια τμήματα του κτιρίου. Στο εσωτερικό του τζαμιού δεν υπάρχουν ιδιαίτερες διακοσμήσεις· μόνο στη νότια πλευρά του διακρίνονται τρία μιχράμπ. Από αυτά, τα δύο έχουν απλή γύψινη διακόσμηση, ενώ το τρίτο είναι διακοσμημένο με επιχρυσωμένα υαλωμένα πλακίδια.

Το πλακιδωτό μιχράμπ έχει ύψος 142 εκατοστά και το πλάτος του διακοσμημένου τμήματος είναι 152 εκατοστά. Στο εσωτερικό του μιχράμπ υπάρχουν ενιαία πλακίδια με ισλαμικά φυτικά μοτίβα (ισλιμί και χεταΐ) και τιρκουάζ υάλωμα. Μια επιγραφή από ανάγλυφο κεραμικό μήκους 30 εκατοστών υπήρχε στο μιχράμπ. Αν και μεγάλο μέρος της έχει υποστεί ζημιές, από τα εναπομείναντα στοιχεία φαίνεται πως η κατασκευή του μιχράμπ χρονολογείται σε περίπου 500 χρόνια πριν.

Η αίθουσα προσευχής διαθέτει μια σειρά θόλων, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι χτισμένοι πάνω σε τοξωτές καμάρες και κίονες. Το τζαμί έχει επίσης έναν ξύλινο άμβωνα (μινμπάρ) ύψους 2,1 μέτρων και μήκους 3,6 μέτρων. Ο άμβωνας διαθέτει επτά ψηλά σκαλοπάτια, στα οποία ανέβαινε ο ρήτορας ώστε να είναι ευδιάκριτος και ακουστός από όλους. Το όνομα του δωρητή του άμβωνα είναι χαραγμένο στο πάνω μέρος του, με καλαίσθητη γραφή Θαλιθ και ξυλόγλυπτο από λευκό ξύλο.

Οι είσοδοι του τζαμιού βρίσκονται μία στα ανατολικά και μία στα δυτικά. Πάνω από την ανατολική είσοδο είναι τοποθετημένη μια μαρμάρινη επιγραφή με κείμενο γραμμένο σε γραφή Νασχ. Με βάση αυτήν την επιγραφή, η ιστορία του τζαμιού ανάγεται στην περίοδο των Τουρκομάνων Ακ-Κογιουνλού και στο έτος 875 Εγίρας (1470 μ.Χ.). Το όνομα «Χατζή Ραφί’ Ουντ-Ντιν, γιος του Χατζή Μοσείρ Ουντ-Ντιν» αναφέρεται ως ο ιδρυτής του τζαμιού. Μετά την είσοδο σε αυτό το τμήμα, πρέπει να ανέβει κανείς δέκα σκαλοπάτια για να φτάσει στην αυλή και την αίθουσα προσευχής. Η δυτική είσοδος συνδέεται με τη μικρή δυτική αυλή μέσω επτά ψηλών πέτρινων σκαλοπατιών.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο σχετικά με το τζαμί είναι η συνεχής χρήση του· πολλά θρησκευτικά τελετουργικά τελούνται εκεί όλο τον χρόνο και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τόπους συγκέντρωσης και κοινωνικής δραστηριότητας των κατοίκων. Το τζαμί βρίσκεται στον παλαιό ιστό της πόλης Σαράμπ, σε μία από τις κεντρικές συνοικίες της.

Εθνική καταχώριση του Μεγάλου Τζαμιού του Σαράμπ

Το Μεγάλο Τζαμί του Σαράμπ καταχωρίστηκε στον κατάλογο των εθνικών μνημείων του Ιράν την πρώτη ημέρα του έτους 1347 στο ιρανικό ημερολόγιο, που αντιστοιχεί στην 21η Μαρτίου 1968 μ.Χ.