Αμπούλ-Φαντχλ Μπαϊχάκι: Ο Πατέρας της Περσικής Πρόζας

Αμπούλ-Φαντχλ Μπαϊχάκι γεννήθηκε στο χωριό Χαρέθαμπαντ στο Μπαϊχάκ (που είναι σήμερα γνωστό ως Σαμπζεβάρ), στην επαρχία Χορασάν του Ιράν. Ο πατέρας του διευκόλυνε την μετακίνησή του στη Νεϊσαμπούρ για να σπουδάσει στο σημαντικό πολιτιστικό κέντρο της πόλης. Αργότερα, όταν ήταν ακόμη νέος, μετανάστευσε στο Γκάζνι. Οι εξαιρετικές συγγραφικές του ικανότητες πείσαν τον Άμπου Νασρ Μουσκάν (υπουργό κατά την βασιλεία των Μαχμούδ του Γκάζνι και του γιου του, Μασούντ) να τον φέρει στο Γκάζνι για να εργαστεί ως γραμματέας και συγγραφέας. Ήταν γνωστός για την αξιοπιστία του και τη μοναδική του γραφή. Σταδιακά, ο Μπαϊχάκι έγινε ο έμπιστος του Άμπου Νασρ και απέκτησε την ευκαιρία να λαμβάνει πληροφορίες για την Αυτοκρατορία. Παράλληλα, άρχισε να γράφει το έργο του "Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι".

Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι

Το "Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι" είναι πράγματι ένα από τα μεγαλύτερα έργα στην ιστορία της περσικής λογοτεχνίας και μεταξύ των λίγων επιβιωσών περσικών βιβλίων της εποχής πριν από την Μογγολική κατάκτηση. Παρά το παλιό ύφος γραφής του, το βιβλίο συνεχίζει να προσελκύει αναγνώστες. Ο Μπαϊχάκι ξεκίνησε να το γράφει το 1056 και αποτελείται από 30 τόμους, καταγράφοντας τα γεγονότα κατά τη διάρκεια των 42 ετών της βασιλείας των Γκαζναβιδών. Οι πρώτοι τέσσερις τόμοι περιέχουν το ίδιο περιεχόμενο με αυτό του "Ταρίχ-ε Μονταζάμ-ε Νασέρι" και "Ταρίχ-ε Γιαμίνι". Οι τόμοι 5 έως 10 του βιβλίου παραμένουν διαθέσιμοι, ενώ οι υπόλοιποι τόμοι αναφέρονται στα γεγονότα του 1059. Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που κάνουν το "Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι" μοναδικό. Το έργο αυτό είναι ένα ιστορικό βιβλίο, που τηρεί τις αρχές της ιστοριογραφίας, περιλαμβάνοντας ακρίβεια και ειλικρίνεια στην καταγραφή των ιστορικών γεγονότων. Επιπλέον, ο συγγραφέας αποκαλύπτει τις ιστορικές λεπτομέρειες με καλλιτεχνικό τρόπο, προσφέροντας μια πολυδιάστατη προοπτική για τα γεγονότα. Το αρχικό όνομα του έργου ήταν "Ταρίχ-ε Νασέρι" και είναι επίσης γνωστό ως "Ταρίχ-ε Άλε Νασέρ", "Ταρίχ-ε Άλε Σαμπούκτιγκιν", "Τζαμέ’ αλ-Ταουαρίχ" και "Τζαμέ’ φι Ταρίχ Σαμπούκτιγκιν". Κάποιοι μελετητές το αποκαλούν "Ταρίχ-ε Μασούντι" λόγω του ότι οι υπόλοιποι τόμοι του έργου είναι αφιερωμένοι στα γεγονότα της βασιλείας του Μασούντ του Γκάζνι.

Πατέρας της Περσικής Πεζογραφίας

Σε αντίθεση με ό,τι ήταν κοινό, ο Μπαϊχάκι αρνήθηκε να υποκύψει στους βασιλείς, τους προειδοποίησε για τα ελαττώματά τους και κατέγραψε την ιστορία χωρίς φόβο. Είχε οξυδερκείς παρατηρήσεις για τα ιστορικά γεγονότα, τα ανέλυσε επιστημονικά και δεν δίστασε να ασκήσει κριτική στους ηγεμόνες. Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι η κοινωνική, και ενίοτε γεωγραφική, ανάλυση των ιστορικών γεγονότων στο "Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι" δείχνει ότι ο Μπαϊχάκι ήταν κάτι παραπάνω από ένας απλός ιστορικός.

Το βιβλίο είναι γεμάτο με αποκαλυπτικές παρατηρήσεις, φωτισμένες ιστορίες, σημαντικές συμβουλές και σοφές συστάσεις. Εξαιτίας της χρήσης λογοτεχνικών τεχνικών και ρητορικής, καθώς και της ρυθμικής του γραφής, δεν είναι μόνο μια πηγή για την ιστορία της λογοτεχνίας, αλλά και μια σημαντική πηγή της κλασικής περσικής λογοτεχνίας. Αυτά τα χαρακτηριστικά έπεισαν την λογοτεχνική κοινότητα να αποκαλέσει τον Αμπούλ-Φαντχλ Μπαϊχάκι "τον Πατέρα της Περσικής Πεζογραφίας". Το στυλ της πεζογραφίας του επηρεάστηκε έντονα από τον δάσκαλό του, Άμπου Νασρ Μουσκάν. Μερικά από τα χαρακτηριστικά του στυλ του Μπαϊχάκι περιλαμβάνουν:

1. Επανεισαγωγή της περιγραφής, σε αντίθεση με το δοκιμιακό στυλ της εποχής, χωρίς να θυσιάζεται η ροή και η ακρίβεια.

2. Καλλιτεχνική έκφραση των λεπτομερειών, με τρόπο που κρατάει τον αναγνώστη ενδιαφερόμενο για τα γεγονότα και πρόθυμο να συνεχίσει την ανάγνωση.

3. Χρήση παραθέσεων και αλληγορίας.

4. Υποδειγματική γραμματική δομή.

5. Χρήση κοινών περσικών παροιμιών της εποχής.

Ο Μπαϊχάκι παρουσίασε τα ιστορικά γεγονότα και τις αντιδράσεις των ατόμων με τον τρόπο ενός αφηγητή, γεγονός που έκανε το "Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι" ένα ενδιαφέρον ιστορικό βιβλίο για τους αναγνώστες.

Θάνατος

Σύμφωνα με τον Άμπούλ-Χασάν Μπαϊχάκι, ο Αμπούλ-Φαντχλ Μπαϊχάκι πέθανε το 1077, σε ηλικία 85 ετών. Έζησε 19 ακόμη χρόνια μετά την ολοκλήρωση του "Ταρίχ-ε Μπαϊχάκι" και συνέχισε να ενημερώνει το βιβλίο με νέο περιεχόμενο κατά τα τελευταία 19 χρόνια της ζωής του.

Η 24η Φεβρουαρίου στο εθνικό ημερολόγιο του Ιράν έχει ονομαστεί προς τιμήν του Μπαϊχάκι.