Το οχυρό Μπεμ, η μεγαλύτερη πόλη από πλίνθους στον κόσμο.

Η αρχαία πόλη Μπαμ ή «Αργκ Μπαμ» έχει μια ιστορία γεμάτη γεγονότα από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα. Η πόλη Μπαμ είχε μεγάλη σημασία λόγω της γεωγραφικής της θέσης από παλιά. Βρίσκεται στο νότιο μέρος της πεδιάδας Λουτ και στο βόρειο τμήμα των ορέων Μπαρζ. Η οροσειρά Μπαρζ, ή «Τζιμπάλ Μπαρζ», εκτείνεται περίπου 100 χιλιόμετρα από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά και το υψηλότερο σημείο της είναι η κορυφή Αλαμσάχ με ύψος 3741 μέτρα. Η πεδιάδα Λουτ είναι μια έρημος στη νοτιοανατολική Ιράν και θεωρείται μία από τις θερμότερες περιοχές του κόσμου, όπου έχουν καταγραφεί θερμοκρασίες πάνω από 70 βαθμούς Κελσίου, ενώ δορυφορικές μετρήσεις έχουν επιβεβαιώσει θερμοκρασίες έως και 81 βαθμούς.

Ιστορία του Αργκ Μπαμ
Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η αρχαία πόλη Μπαμ, αλλά είναι βέβαιο ότι υπήρχε ήδη την εποχή των Αχαιμενιδών (1ο χιλιετία π.Χ.). Ορισμένες πηγές αποδίδουν την ίδρυσή της στον Αρταξέρξη Α΄, τον έκτο βασιλιά της δυναστείας (465-424 π.Χ.), ο οποίος έχτισε ένα ισχυρό φρούριο και εγκατέστησε εκεί τον πληθυσμό της πόλης Καγαράν, δημιουργώντας έτσι την πόλη Μπαμ. Ο Αρταξέρξης Α΄ ήταν γνωστός και ως «Βεχμάν», που σημαίνει «ευγενής σκέψη» και «ευγενής φύση». Κάποιοι ειδικοί θεωρούν πως το όνομα Μπαμ είναι παράφραση του Βεχμάν. Μετά τον Αρταξέρξη Α΄, οι βασιλείς της Περσίας έδειχναν ιδιαίτερη προσοχή στην πόλη λόγω της σημαντικής της θέσης. Κατά τις επόμενες περιόδους, προστέθηκαν κτίρια, κι έτσι η σημερινή μορφή του Αργκ Μπαμ είναι αποτέλεσμα διαφόρων εποχών.

Υποθέσεις λένε πως η πόλη ήταν από παλιά κέντρο παραγωγής βαμβακιού, μεταξιού, και υφασμάτων, καθώς υπήρχαν μουριές στους κήπους της και ήταν σε εμπορική διαδρομή.

Χαρακτηριστικά και αρχιτεκτονική του Αργκ Μπαμ
Η πόλη ήταν περιτριγυρισμένη από τείχη, που κάλυπταν έκταση περίπου 200.000 τετραγωνικών μέτρων. Στο κέντρο της πόλης υπήρχε ένα δεύτερο προστατευτικό τείχος, που χώριζε την κατοικία του κυβερνήτη από τις υπόλοιπες περιοχές. Τα τείχη έχουν μήκος 1815 μέτρα και ύψος 6-7 μέτρα, με 38 πύργους φύλαξης σε διάφορα σημεία. Έξω από τα τείχη υπήρχε τάφρος, η οποία γεμίζονταν με νερό σε περίπτωση επίθεσης για καλύτερη προστασία. Πιθανόν υπήρχαν και άλλα φρούρια στις γύρω περιοχές, αλλά δεν έχουν διασωθεί.

Η πόλη είναι παγκοσμίως γνωστή για την αρχιτεκτονική της, όπου παραδοσιακά χρησιμοποιήθηκαν στρώματα από πηλό και λάσπη, δημιουργώντας καμάρες και θόλους που αποτελούν ένα από τα πιο ολοκληρωμένα παραδείγματα αρχιτεκτονικής ερήμου στο Ιράν. Σημαντικό στοιχείο της πολεοδομίας είναι το σύστημα υδροδότησης: εκτός από το κανάλι (κανατ) που μετέφερε νερό από τα βουνά Μπαρζ μέσα στην πόλη, υπήρχαν αρκετά πηγάδια και επιφανειακά κανάλια για το πότισμα των δέντρων.

Η πόλη χωριζόταν σε δύο μέρη: το κεντρικό φρούριο όπου κατοικούσε ο κυβερνήτης και την περιφερειακή ζώνη όπου ζούσαν οι πολίτες. Το φρούριο ήταν χτισμένο σε υψωματάκι με ορατότητα σε όλη την πόλη και περιελάμβανε στάβλους και στρατώνα. Η περιφερειακή ζώνη ήταν σχετικά επίπεδη και περιλάμβανε 528 σπίτια.

Κύρια σημεία της πόλης:

• Αγορά: Μήκους 115 μέτρων με 42 καταστήματα, όπου κυριαρχούσαν τα προϊόντα από μετάξι και βαμβάκι.

• Πλατεία: Στη δυτική πλευρά της αγοράς βρισκόταν μια πλατεία, γνωστή ως «Τεκίγια», που πιθανόν χρησιμοποιούνταν για θρησκευτικές τελετές κατά την εποχή των Σαφαβιδών (16ος αιώνας).

• Μεγάλο Τζαμί: Χτισμένο πάνω σε παλιό ζαμποροφυλάκιο, με τετράϊβανο αρχιτεκτονικό στυλ που αργότερα έγινε τρίϊβανο, πιθανόν από την εποχή των Σαφαριδών (9ος-11ος αιώνας).

• Ζουρχάνα, αρχοντικό και καραβάν-σαράι: Στον Αργκ Μπαμ υπήρχε ζουρχάνα (παραδοσιακός χώρος άσκησης πολεμικών τεχνών) με θόλο και τέσσερις στοές. Κοντά της βρισκόταν το αρχοντικό Μελεκ-ετ-Τετζάρ με ιδιωτικό λουτρό, που ήταν χαρακτηριστικό μόνο των πλούσιων σπιτιών. Το αρχοντικό συνδεόταν με καραβάν-σαράι, όπου γινόταν το εμπόριο.

• Σχολείο: Αντίκρυ από το μεγάλο τζαμί βρισκόταν το σχολείο «Μιρζά Ναΐμ» όπου οι δάσκαλοι πιθανόν διέμεναν μέσα.

• Σαμπάτ των Εβραίων: Σε ένα στενό πεζόδρομο πριν το φρούριο υπήρχε η περιοχή όπου ζούσαν Εβραίοι που ασχολούνταν με την παραγωγή υφασμάτων. Υπήρχε διώροφη κατοικία, ανεμιστήρας και μπαλκόνι.

Περιοχή διαμονής του κυβερνήτη:
Η πύλη προς το φρούριο βρισκόταν στο βόρειο τμήμα της πόλης, δίπλα στο Σαμπάτ. Η πύλη ήταν οχυρωμένη με πύργους, όπου φύλαγαν φρουροί. Υπήρχε επίσης φυλακή με σκοτεινή και στενή αίθουσα, πιθανόν από την εποχή των Σαφαριδών. Η κύρια κατοικία του κυβερνήτη είχε καλοδιατηρημένα δωμάτια για καλοκαίρι και χειμώνα, διακοσμημένα με γύψινα σχέδια παρόμοια με αυτά της εποχής των Σελτζούκων (11ος-12ος αιώνας), καθώς και ένα τετράροφο παλάτι που στέγαζε τις βασικές υπηρεσίες της κυβέρνησης (δικαιοσύνη, οικονομικά, αστυνομία, διοίκηση).

Τρέχουσα κατάσταση του Αργκ Μπαμ:
Με την αύξηση του πληθυσμού και την ίδρυση της νέας πόλης Μπαμ, οι κάτοικοι άρχισαν να μετακινούνται εκτός των τειχών. Η μετεγκατάσταση του στρατώνα το 1930 επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία, και το 1969 η αρχαία πόλη εγκαταλείφθηκε και άρχισε η φθορά. Πραγματοποιήθηκαν μερικές αναστηλώσεις το 1973 και 1993, αλλά ο καταστροφικός σεισμός του 2003 προκάλεσε μεγάλες ζημιές. Μετά το σεισμό, το Αργκ Μπαμ, που είχε εγγραφεί ως εθνικό μνημείο το 1966, μπήκε στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς που απειλούνται. Μετά από εργασίες αποκατάστασης, το 2013 βγήκε από αυτή τη λίστα.