Χοσεΐν Σααντατμάντ.

Το Πένθος του Μουχαράμ: Η Κληρονομιά του Χοσεΐν Σααντατμάντ

Το πένθος του Μουχαράμ θα πρέπει να θεωρείται το μεγαλύτερο θρησκευτικό γεγονός στο Ιράν. Λίγες ημέρες πριν από την έναρξη του μήνα Μουχαράμ (ο πρώτος μήνας του σεληνιακού ημερολογίου του Ισλάμ), ο λαός του Ιράν προετοιμάζεται για την τελετή πένθους προς τιμήν του Ιμάμ Χουσεΐν (Α.Σ.) και των συντρόφων του. Η τελετή αυτή πραγματοποιείται κάθε χρόνο σε όλα τα μέρη του Ιράν και αποτελεί έκφραση της αφοσίωσης των Ιρανών προς τον Ιμάμη τους.

Η πόλη Γιαζντ θεωρείται μία από τις σημαντικότερες πόλεις του Ιράν, όπου – όπως και σε άλλες περιοχές της χώρας – το πένθος του Μουχαράμ τελείται κάθε χρόνο με ιδιαίτερα έθιμα και τελετουργίες. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές εκφράσεις του πένθους στη Γιαζντ είναι το ιδιαίτερο στυλ θρήνου. Ένα ύφος του οποίου η δημιουργία αποδίδεται στον Χοσεΐν Σααντατμάντ, έναν διάσημο μαδάχ (εγκωμιαστή) από τη Γιαζντ, ο οποίος συνδύασε επικά και ελεγεία (μαρσίγιε) στους θρήνους του.

Ο Ρόλος των Μαδάχ στο Πένθος του Μουχαράμ

Το πένθος του Μουχαράμ περιλαμβάνει συνήθως δύο μέρη: το πρώτο είναι μία ομιλία και το δεύτερο εγκώμια και θρήνοι. Συνήθως, οι ομιλητές στις τελετές πένθους είναι θρησκευτικοί λόγιοι, οι οποίοι στις ομιλίες τους εκφράζουν ηθικά διδάγματα και θρησκευτικά ζητήματα, εξηγώντας τα γεγονότα της ισλαμικής ιστορίας και το μαρτύριο του Ιμάμ Χουσεΐν.

Με απαγγελία ποιημάτων σε δύο μέρη – ρόζε (rozeh) και θρήνο – οι μαδάχ υπενθυμίζουν τις δοκιμασίες που υπέστησαν ο Ιμάμ Χουσεΐν και οι σύντροφοί του κατά την Ημέρα της Ασούρα, δημιουργώντας ενθουσιασμό και συγκίνηση στους πενθούντες. Οι θρήνοι απαγγέλλονται συνήθως με μελωδικό τρόπο και οι πενθούντες χτυπούν το στήθος τους στον ρυθμό των θρήνων.

Ποιος Ήταν ο Χοσεΐν Σααντατμάντ;

Ο Χοσεΐν Σααντατμάντ γεννήθηκε στη Γιαζντ το 1951 μ.Χ. (1330 κατά το ηλιακό ιρανικό ημερολόγιο). Ο πατέρας του, Αλί Ακμπάρ, υπηρέτησε τους πενθούντες σε διάφορες τελετές προς τιμήν του Ιμάμ Χουσεΐν (Α.Σ.) στη συνοικία Φαχαντάν της Γιαζντ. Ο Σααντατμάντ μεγάλωσε μέσα σε ατμόσφαιρα πένθους και θρήνου. Νέος, μελέτησε ταυτόχρονα ιρανική μουσική και μαδαχή, και κυκλοφόρησε ακόμα και μουσικό άλμπουμ τη δεκαετία του 1980. Επίσημα ξεκίνησε τη δράση του ως μαδάχ στο Χουσεϊνιγιέ (τελεστήριο) της συνοικίας Φαχαντάν το 1980.

Κατά τα χρόνια της δραστηριότητάς του, ο Χοσεΐν Σααντατμάντ εκτέλεσε πολλούς θρήνους, πολλοί από τους οποίους έχουν μείνει αθάνατοι στη μνήμη του ιρανικού λαού. Απεβίωσε το 2014, ύστερα από μακρά ασθένεια.

Το Στυλ Μαδαχής του Χοσεΐν Σααντατμάντ

Ο Σααντατμάντ έδινε ιδιαίτερη σημασία στην απλότητα και την καθαρότητα των λέξεων κατά την επιλογή των στίχων για τους θρήνους του. Πίστευε πως οι αρετές των Αχλ αλ-Μπέιτ (Οίκου του Προφήτη) και τα βάσανα της Καρμπαλά πρέπει να διηγούνται με απλή γλώσσα, ώστε να έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στο κοινό.

Η δεξιοτεχνία του στους ιρανικούς φωνητικούς γουσέχ (gusheh) και μουσικούς νταστγκάχ (dastgah) τού χάρισε μεγάλη επιτυχία, ειδικά στην εκτέλεση θρήνων σε υψηλές φωνητικές κλίμακες. Είχε εξαιρετική τεχνική στην εκφορά, την άρθρωση και τη δημιουργία ηχητικών διακυμάνσεων. Οι μελωδίες του ήταν βασισμένες στους νταστγκάχ της ιρανικής μουσικής.

Σήμερα, οι νέοι μαδάχ της Γιαζντ, ακολουθώντας το παράδειγμά του, δίνουν έμφαση στη μελέτη της ιρανικής μουσικής ως απαραίτητο στοιχείο για τη μαδαχή.

Η χρήση νέων μελωδιών, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των πενθούντων στην επανάληψη συγκεκριμένων στίχων, καθώς και η ανάμειξη διαφορετικών ρυθμών στην ερμηνεία του, ήταν από τα στοιχεία που τον ανέδειξαν σε κορυφαία φυσιογνωμία στον χώρο των θρήνων. Ο Σααντατμάντ θεωρείται δημιουργός του ύφους των "πολλαπλών απαντήσεων", όπου οι πενθούντες συμμετέχουν ενεργά απαντώντας στον μαδάχ με διαφορετικούς ρυθμούς ανάλογα με τη δυναμική του ποιήματος.

Παρόλο που είναι γνωστός ως μαδάχ της Γιαζντ, πολλοί μαδάχ σε όλο το Ιράν ακολουθούν το στυλ του.

Πολιτιστική Κληρονομιά

Λαμβάνοντας υπόψη τις καινοτομίες του εκλιπόντος Χοσεΐν Σααντατμάντ στην ιρανική μαδαχή και την προσφορά του στον χώρο αυτόν, η «Μαδαχή στο ύφος του αείμνηστου δασκάλου Χοσεΐν Σααντατμάντ» καταχωρίστηκε το 2020 στον κατάλογο της Άυλης Εθνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ιράν.