Επίσκεψη στον μεγαλύτερο τούβλινο τρούλο του κόσμου στο συγκρότημα του τρούλου Σουλτανιέ.

Ίσως η παρομοίωση ενός τουριστικού αξιοθέατου ή ενός παλαιού μνημείου με έργα που είναι πιο γνωστά παγκοσμίως να αποτελεί έναν καλό οδηγό για την εξοικείωση με αυτό· ιδιαίτερα για τους ταξιδιώτες που βρίσκονται σε μια ξένη χώρα και πιθανόν έχουν λιγότερες γνώσεις για τον πολιτισμό, την ιστορία, την κοινωνία και τα ιστορικά μνημεία του προορισμού τους... Όμως αυτό δεν είναι τόσο εύκολο, γιατί πολλά ιστορικά αξιοθέατα δεν έχουν αντίστοιχα παγκοσμίως! Ο τρούλος του Σουλτανιέ, αν και συχνά συγκρίνεται με τον τρούλο της εκκλησίας Santa Maria του Φλωρεντίας και τον τρούλο του Αγίου Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη λόγω του ύψους του, έχει χαρακτηριστικά που δεν συναντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο. Αυτός ο εντυπωσιακός τρούλος είναι το πιο γνωστό απομεινάρι της αρχαίας πόλης του Σουλτανιέ και έχει εγγραφεί στον κατάλογο της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO.

Ιστορία του τρούλου Σουλτανιέ

Αρκετές ανασκαφές δείχνουν ότι η ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή του Σουλτανιέ ανάγεται στην πρώτη χιλιετία π.Χ. Ωστόσο, ο Αργκούν Σουλτάν, ο τέταρτος βασιλιάς των Ιλχανιδών, στα τέλη του 13ου αιώνα μ.Χ., έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την περιοχή λόγω της θέσης της ανάμεσα στις δύο κύριες βάσεις της κυβέρνησης των Ιλχανιδών, το Μάροβ και το Μαραγέ, και την ανέπτυξε. Οι Ιλχανίδες κυβέρνησαν το Ιράν από το 1256 έως το 1356 μ.Χ. Το Σουλτανιέ, με τις εκτεταμένες βοσκοτόπια και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ήταν κατάλληλο για την εγκατάσταση στρατού και κυβερνητικών κέντρων. Ο Αργκούν Σουλτάν έκτισε εκεί θερινή κατοικία. Μετά από αυτόν, οι Σουλτάν Μωχάμεντ Χονταμπάντε και Σουλτάν Αμπούσαΐντ συνέβαλαν στην ανάπτυξη του Σουλτανιέ, αλλά ο Γκαζάν Χαν εγκατέλειψε τα σχέδια ανάπτυξης και επικεντρώθηκε στην Τεμπρίζ, προκαλώντας την παρακμή της πόλης. Η ανάπτυξη του Σουλτανιέ το κατέστησε μία από τις πιο ακμάζουσες πόλεις του Ιράν. Η πόλη συνέχισε να αποτελεί στάση για καραβάνια μέχρι την εποχή των Σαφάβιδων (16ος και 17ος αιώνας). Λόγω της έντονης κυκλοφορίας, χτίστηκαν αρκετά χαράματα (καραβανσεράια) γύρω από την περιοχή.

Ο Σουλτάν Μωχάμεντ Χονταμπάντε, γνωστός ως Αλτζαγάιτο, έπαιξε τον πιο σημαντικό ρόλο στην ακμή του Σουλτανιέ. Ήταν ο όγδοος βασιλιάς των Ιλχανιδών και κυβέρνησε το Ιράν από το 1304 έως το 1316 μ.Χ. (703 έως 716 Χιτζρί). Η μητέρα του ήταν χριστιανή και στην αρχή της ζωής του ακολούθησε τον χριστιανισμό, αλλά αργότερα ασπάστηκε το Ισλάμ. Ο τρούλος του Σουλτανιέ, που σήμερα θεωρείται το πιο γνωστό μνημείο της αρχαίας αυτής πόλης, ήταν το κέντρο του κυβερνητικού φρουρίου. Γύρω από το φρούριο υψώνονταν τείχος ύψους 12 μέτρων. Το πάχος του τείχους ήταν τέτοιο που μπορούσαν να περπατήσουν τέσσερις ιππείς παράλληλα πάνω του! Ένας τάφρος είχε επίσης σκαφτεί έξω από το τείχος για να ενισχύσει την άμυνα.

Κάποιοι αναφέρουν πως ο λόγος κατασκευής του τάφου του Σουλτανιέ ήταν η αγάπη του Αλτζαγάιτο για τους σιίτες ιμάμηδες. Λέγεται ότι ήθελε να δημιουργήσει ένα τεράστιο μνημείο για να μεταφέρει εκεί τα λείψανα του Ιμάμη ‘Αλι και του Ιμάμη Χουσεΐν, αλλά η αντίθεση των σιιτών κληρικών και η σεβαστή απαγόρευση της εκταφής στο Ισλάμ τον απέτρεψαν. Παρόλα αυτά, προχώρησε στην κατασκευή με κάποιες τροποποιήσεις στο αρχικό σχέδιο, και διέταξε να ταφεί στο υπόγειο του μνημείου μετά το θάνατό του. Ο Φαζλολλάχ Χεμντάνι, ο διάσημος υπουργός της αυλής των Ιλχανιδών, ανέλαβε το σχεδιασμό. Ο Σειντ ‘Αλί Σαχ, ως αρχιτέκτονας, χρησιμοποίησε τρεις χιλιάδες εργάτες και μέσα σε δέκα χρόνια ολοκλήρωσε τον τρούλο του Σουλτανιέ. Η τοιχοποιία από τούβλα χρειάστηκε τρία χρόνια μόνη της.

Αρχιτεκτονική του τρούλου και του τάφου Σουλτανιέ

Κατά την εποχή των Ιλχανιδών κατασκευάστηκαν πολλά ψηλά κτίρια. Πολλά από αυτά υπάρχουν ακόμα και σήμερα, και παραδείγματα μπορεί να βρει κανείς σε πόλεις όπως το Μαραγέ. Παρ’ όλα αυτά, κανένα κτίριο δεν μπορεί να δείξει την επιδεξιότητα των αρχιτεκτόνων της εποχής όσο ο τρούλος του Σουλτανιέ. Είναι ο τρίτος υψηλότερος τρούλος στον κόσμο και ο μεγαλύτερος τούβλινος τρούλος παγκοσμίως. Αυτά τα χαρακτηριστικά αποδεικνύουν το επίπεδο προόδου της αρχιτεκτονικής και των συναφών επιστημών, όπως τα μαθηματικά, στο Ιράν εκείνης της περιόδου.

Γύρω από τον τάφο του Σουλτανιέ υπήρχαν κι άλλα κτίρια, τα οποία όμως σταδιακά χάθηκαν. Το μνημείο του τάφου είναι κατασκευασμένο από τούβλα και ασβεστοκονίαμα. Διακοσμήσεις όπως τοιχογραφίες, γλυπτά, επιγραφές, πλακάκια και ζωγραφιές διακρίνονται στο εσωτερικό του. Παρά τις φθορές σε μεγάλο μέρος των διακοσμήσεων, η επίσκεψη στο μνημείο εξακολουθεί να εντυπωσιάζει.

Το σχέδιο του κτιρίου είναι ορθογώνιο και έχει μερικά κύρια μέρη:

• Ο θόλος (Γκοντμπεχάνε): Είναι οκταγωνικός με μία είσοδο σε κάθε πλευρά. Οι οκτώ πόρτες συμβολίζουν τις οκτώ πύλες του παραδείσου. Εδώ υπάρχουν οι πιο όμορφες διακοσμήσεις της αρχιτεκτονικής των Ιλχανιδών. Στο πάνω μέρος του κτιρίου, σε κάθε πλευρά, υπάρχουν τρία δωμάτια με παράθυρα που βλέπουν προς τα έξω. Η οροφή των δωματίων έχει διακοσμήσεις από γύψο και πολύχρωμα τούβλα. Μια σκάλα οδηγεί από το ισόγειο σε αυτά τα δωμάτια. Στον πρώτο όροφο υπάρχει μια μεγάλη καμάρα με υψωμένο θόλο, όπου είναι χαραγμένα σε ανάγλυφη μορφή εδάφια του Κορανίου. Το πάτωμα είναι καλυμμένο με λευκό και διαφανές μάρμαρο, δίνοντας ιδιαίτερη ομορφιά στον χώρο.

• Ο τάφος (Τρεμπτεχάνε): Συνδέεται με το νότιο μέρος του θόλου και πιθανώς κατασκευάστηκε μετά από αυτόν. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, αφού ο Αλτζαγάιτο απέτυχε να μεταφέρει τα λείψανα των ιμάμηδων, αποφάσισε να κατασκευάσει τον τάφο χρησιμοποιώντας χώμα από τους τάφους τους. Στο εσωτερικό, με χρυσά πλακάκια είναι γραμμένα διάφορα εδάφια του Κορανίου με καλλιγραφία Θολθ (ثلث) και Κουφική. Ο τάφος είχε παλιότερα μια μεγάλη πόρτα από χαλκό και χρυσό, αλλά σήμερα δεν υπάρχει τίποτα από αυτήν.

• Το υπόγειο (Σαρνταμπέ): Βρίσκεται κάτω από τον τάφο και ήταν το μέρος όπου οι Ιλχανίδες τάιζαν τους νεκρούς τους. Παρότι δεν υπάρχουν εμφανείς τάφοι εδώ, πιστεύεται ότι αρκετοί από τους Ιλχανίδες ευγενείς, συμπεριλαμβανομένου του Σουλτάν Μωχάμεντ Χονταμπάντε, είναι θαμμένοι εκεί. Το υπόγειο αποτελείται από λαβυρινθώδεις διαδρόμους.

Μιναρέδες του τρούλου Σουλτανιέ

Στις γωνίες του οκταγώνιου κτιρίου υπάρχουν μιναρέδες που περιβάλλουν τον τρούλο. Παρόλο που δεν είναι πολύ διακοσμημένοι, ταιριάζουν αρμονικά με τον κυανό τρούλο. Οι μιναρέδες χρησιμοποιούνταν για το άναμμα του αζάν και για παρατήρηση, αλλά είχαν και έναν άλλο ρόλο: λόγω του πολύ μεγάλου βάρους του τρούλου, υπήρχε κίνδυνος κατάρρευσης. Οι μιναρέδες χτίστηκαν για να εμποδίσουν την κατάρρευση. Παρά το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς έχουν καταρρεύσει μέσα στα χρόνια, κατάφεραν να αποτρέψουν τη διάλυση του τρούλου.

Πού βρίσκεται ο τρούλος Σουλτανιέ;

Η αρχαία πόλη και ο τάφος του Σουλτανιέ, γνωστοί κυρίως ως «τρούλος του Σουλτανιέ», βρίσκονται 40 χιλιόμετρα δυτικά της Ζανζάν. Ο δρόμος από τη Ζανζάν προς το Κοζουβίν περνά κοντά από αυτόν τον ιστορικό χώρο.

Εθνική και παγκόσμια καταγραφή του τρούλου Σουλτανιέ

Το Σουλτανιέ καταχωρήθηκε στον κατάλογο των εθνικών μνημείων του Ιράν το 1932 (1310 σε περσικό ημερολόγιο). Επιπλέον, το 2005 (1384 περσικό έτος) εντάχθηκε στη λίστα παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO ως το έβδομο μνημείο του Ιράν που καταγράφηκε εκεί.