Οι Δεήσεις του Χουατζά Αμπντουλάχ Ανσάρι: η Αποκορύφωση της Πνευματικότητας

«Ω Θεέ μου! Όποιος Σε αγαπά, αποβάλλει κάθε άλλη αγάπη – Όποιος Σε γνωρίσει, παύει να νοιάζεται για τον εαυτό του – Τι να κάνει κανείς με τη σύζυγο και τα παιδιά του όταν Σε γνωρίσει; – Τον κάνεις τρελό και του χαρίζεις και τους δύο κόσμους – Τι να τους κάνει τους δύο κόσμους, όταν έχει τρελαθεί για Σένα;»

Αυτή είναι η μετάφραση ενός αποσπάσματος από το πιο γνωστό έργο του Αμπντουλάχ Ανσάρι, το «Μουνατζάτ Ναμέ» (Munajat Namah). Ο Άμπου Ισμαήλ Αμπντουλάχ ιμπν Άμπου Μανσούρ, γνωστός και ως Χουατζά Αμπντουλάχ Ανσάρι ή Ανσάρι Χιραβί, γεννήθηκε το 1005 μ.Χ. στην παλιά ακρόπολη του Χεράτ (Kohandez). Αναμφίβολα, είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγιους και μυστικιστές στην ιστορία του Ιράν.

Ως παιδί σπούδασε σε ένα κουττάμπ (παραδοσιακό ισλαμικό σχολείο) και ήξερε να διαβάζει και να γράφει από την ηλικία των τεσσάρων ετών. Είχε εκπληκτική ευχέρεια στις γλώσσες και ξεκίνησε να γράφει ποιήματα στα περσικά και τα αραβικά μόλις σε ηλικία εννέα ετών. Μελέτησε το Κοράνι και τα Χαντίθ υπό την καθοδήγηση λογίων όπως ο Γιαχιά μπιν Άμμαρ και ο Ταγκί αλ-Σιτζιστάνι. Για να συνεχίσει τις σπουδές του, ταξίδεψε στη Νισαπούρ, την Τους και την Μπάσταμ, και αφιερώθηκε στη συλλογή των Χαντίθ.

Η συνάντησή του με τον Άμπου αλ-Χασάν αλ-Χαρακανί υπήρξε πιθανώς το έναυσμα για το ενδιαφέρον του για τον μυστικισμό και η αφορμή για να ξεκινήσει να συγγράφει τα έργα του.

Μουνατζάτ Ναμέ

Ο Αμπντουλάχ Ανσάρι ασκήθηκε στον Σουφισμό υπό την καθοδήγηση αρκετών διδασκάλων, όμως κανείς δεν τον επηρέασε όσο ο Άμπου αλ-Χασάν αλ-Χαρακανί. Ο ίδιος έχει δηλώσει: «Αν δεν ήταν η βοήθεια του αλ-Χαρακανί, δεν θα μπορούσα να ξεχωρίσω την αλήθεια από το εγώ». Τον συνάντησε το 1032 μ.Χ. κατά την επιστροφή του από το Χατζ. Αυτή η συνάντηση επηρέασε βαθιά τον χαρακτήρα και την κοσμοθεωρία του.

Επισκεπτόταν συχνά και τον Άμπου Σαΐντ Αμπούλ Χάιρ. Ακολουθούσε τη χανμπαλί σχολή της ισλαμικής νομικής. Η ιδεολογία του Ανσάρι στηριζόταν κυρίως στην αγάπη του για τον Παντοδύναμο Θεό. Το έργο του «Μουνατζάτ Ναμέ» είναι ένα ρητορικό αριστούργημα πεζού λόγου που περιλαμβάνει και ποιητικά στοιχεία. Κάθε δέηση αρχίζει με τη λέξη «Ελάχι» (Θεέ μου), κάτι που φανερώνει την κεντρική θέση του Θεού στη σκέψη και την καρδιά του Ανσάρι.

Οι δεήσεις του αντλούνται από το Κοράνι, τα Χαντίθ και τα έργα παλαιότερων μυστικιστών. Έτσι, οι δεήσεις του συνέβαλαν στη διαμόρφωση και την καθιέρωση της πνευματικής γραμματείας των επόμενων γενεών.

Επιπλέον, συνέγραψε το «Ταμπακάτ αλ-Σουφίγια», που αφορά τις ζωές σημαντικών Σούφι μυστικιστών, καθώς και την Ερμηνεία του Κορανίου (Tafsir Qur’an), έργο που αποτέλεσε τη βάση για το «Κασφ αλ-Ασράρ» του Αμπούλ-Φαζλ Μεϊμποντί. Άλλα έργα του Χουατζά Ανσάρι περιλαμβάνουν τα:

• Ανουάρ αλ-Ταχκίκ

• Κιτάμπ αλ-Αρμπαΐν

• Ελάχι Ναμέ

• Νασάγιεχ

• Ζαντ-ουλ Αρεφίν

• Κανζ-ουλ Σαλικίν

• Μουχαμπάτ Ναμέ

• Καλαρντάρ Ναμέ

• Ρισάλα-ε Ουαρεδάτ

• Ρισάλα-ε Ντελ ο Τζαν

• Χαφτ Χεσάρ, κ.ά.

Τα έργα του διακατέχονται από την επιθυμία για αιώνια σωτηρία, αυτογνωσία και μονοθεϊσμό. Ο επιμελής αυτός μελετητής συνδύασε ποίηση και πεζό λόγο, δημιουργώντας μερικά από τα πιο γοητευτικά έργα της περσικής λογοτεχνίας.

Υφολογία

Το ύφος γραφής του Ανσάρι μοιάζει με εκείνο των Σούφι λογίων και νομικών, ειδικά με του Άμπου Σαΐντ Αμπούλ Χάιρ. Είναι ένα μείγμα πεζού λόγου και ποίησης – ίσως καλύτερα να περιγραφεί ως «μελωδικός πεζός λόγος».

Έζησε την περίοδο των Γκαζναβιδών και Σελτζούκων και δέχθηκε σφοδρή κριτική από κάποιους λόγιους της εποχής. Μάλιστα, φυλακίστηκε για έναν χρόνο, γεγονός που αποδεικνύει την έλλειψη ανεκτικότητας απέναντι στις απόψεις του. Παρ’ όλα αυτά, η φυλάκισή του δεν άλλαξε τη στάση του απέναντι στη ζωή.

Θεματικά, το έργο του αγγίζει ζητήματα όπως:

• Η σχέση σώματος και ψυχής,

• Η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου,

• Οι διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους,

• Ο άνθρωπος ως σκοπός της δημιουργίας,

• Η εμπιστοσύνη που του αποδίδεται από τον Θεό,

• Η υπεροχή του έναντι άλλων πλασμάτων,

• Ο άνθρωπος ως εκπρόσωπος του Θεού στη γη,

• Η φυσική του ροπή προς το καλό.

Ο Χουατζά Αμπντουλάχ Ανσάρι απεβίωσε σε ηλικία 85 ετών στο Χεράτ το 1088 μ.Χ. και τάφηκε στην ίδια πόλη.