Ιμπν Μουκάφα: Ο Σοφός Που Εισήγαγε τον Ιρανικό Πολιτισμό στις Αραβικές Χώρες

Αμπού Μοχάμεντ Αμπντάλα, γνωστός επίσης ως Ιμπν Μουκφα’α (το οποίο κυριολεκτικά σημαίνει «γιος ενός ακρωτηριασμένου ανθρώπου»), γεννήθηκε το 106 AH (724 μ.Χ.) σε ένα μέρος που ονομαζόταν Τζορ (γνωστό σήμερα ως Φιρουζάμπαντ) στην επαρχία Φαρς του Ιράν. Ήταν συγγραφέας και μεταφραστής. Ο Ιμπν Μουκφα’α ονομαζόταν Ρουζμπέχ πριν από τον εκχριστιανισμό του, αλλά επέλεξε να ονομάσει τον εαυτό του Αμπντάλα με τον τίτλο «Αμπού Μοχάμεντ» ως μουσουλμάνος. Γεννήθηκε σε μια ευγενή οικογένεια από το Φαρς. Ο πατέρας του Αμπού Μοχάμεντ διορίστηκε από τον κυβερνήτη του Ιράκ, Χατζάτζ ιμπν Γιουσούφ, να αναλάβει τη διαχείριση της φορολογίας. Εργαζόμενος σε ένα άδικο περιβάλλον, ο πατέρας του Αμπού Μοχάμεντ υπέστη βασανιστήρια και έχασε το χέρι του, γι' αυτό και ο Αμπού Μοχάμεντ έγινε γνωστός ως Ιμπν Μουκφα’α (δηλαδή «γιος του ακρωτηριασμένου»).

ΕΡΓΑ

Ο πατέρας του ανέλαβε την ανατροφή ενός καλού και ένδοξου παιδιού. Τον πήγαινε είτε στους μεγαλύτερους λογοτέχνες της εποχής στη Βασόρα, είτε προσκαλούσε αυτούς τους λογοτέχνες στο σπίτι τους για να εκπαιδεύσει τον γιο του. Κατέληξε να μετακομίσει στην Κερμάν για να υπηρετήσει τον Δαβούδ ιμπν Γιαζίντ ιμπν Ομάρ ιμπν Χουμπάιρα (γιός του τελευταίου κυβερνήτη της Ομαγιαδικής δυναστείας στο Ιράκ). Με την πτώση της δυναστείας των Ομαγιαδών, ο Αμπού Μοχάμεντ άφησε την Κερμάν και πήγε στη Βασόρα. Μιλούσε άπταιστα τη Σασανιδική Περσική. Αποφάσισε να προσθέσει τα Αραβικά στις γνώσεις του και το έκανε με τη βοήθεια των μεγαλύτερων δασκάλων της εποχής. Έζησε στη Βασόρα για δέκα χρόνια και τα περισσότερα από τα έργα και τις μεταφράσεις του πιστεύεται ότι ανήκουν σε αυτήν την περίοδο. Ίσως το μεγαλύτερο λογοτεχνικό του επίτευγμα ήταν η μετάφραση του Κελίλε και Ντέμνε (μια συλλογή διδακτικών παραμυθιών βασισμένων στο 200 π.Χ. σανσκριτικό κείμενο Παντσαντάντρα) από την Περσική Παλαιά στη Αραβική, το οποίο παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα λογοτεχνικά έργα στην κλασική Αραβική. Οι χαρακτήρες στο Κελίλε και Ντέμνε είναι ζώα. Το βιβλίο περιέχει ηθικά διδάγματα, συμβουλές, υπενθυμίσεις και μυθικές ιστορίες. Οι διανοούμενοι, οι στοχαστές και εκείνοι που αναζητούν βαθύτερο νόημα και πνευματικότητα ωφελούνται πολύ από το βιβλίο. Επιπλέον, οι απλοί άνθρωποι παίρνουν και αυτοί το μερίδιό τους από το βιβλίο. Το βιβλίο γράφτηκε αρχικά στα Σανσκριτικά και αργότερα μεταφράστηκε στην Περσική Παλαιά. Η αυθεντική έκδοση του Ινδικού βιβλίου είναι ξεχωριστή, αλλά η μετάφραση στην Παλαιά Περσική έγινε πηγή για αραβικές και συριακές μεταφράσεις. Αργότερα, η Παλαιά Περσική μετάφραση του βιβλίου έγινε σπάνια, γεγονός που έκανε την αραβική μετάφραση την μοναδική πηγή από την οποία το Κελίλε και Ντέμνε μεταφράστηκε σε άλλες γλώσσες. Ο Ιμπν Μουκφα’α πήρε τη μετάφραση του Κελίλε και Ντέμνε από το Σανσκριτικό στην Παλαιά Περσική του Μπορζούγιε Ταμπίμπ και την μετέφρασε στα Αραβικά. Πρόσθεσε ένα κεφάλαιο στη μετάφρασή του, το οποίο είχε τον τίτλο «Μπορζούγιε Ταμπίμπ». Το κεφάλαιο αυτό περιέχει το πνευματικό ταξίδι ενός γιατρού, του Μπορζούγιε, προς την αυτοκαθαρση, την αλήθεια και την ευημερία. Η μετάφραση του Κελίλε και Ντέμνε από τον Ιμπν Μουκφα’α στα Αραβικά θεωρείται η πιο αξιόπιστη και αυθεντική μετάφραση του βιβλίου.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΙΡΑΝΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ

Το Ταγμανογράφημα του Ανουσιρβάν, το Σασανιδικό Σύνταγμα, το Βιβλίο του Μάζτακ, και το Βιβλίο του Τατζ είναι μεταξύ άλλων έργων που μετέφρασε ο Ιμπν Μουκφα’α από την Μεσαιωνική Περσική στην Αραβική. Σίγουρα χρησιμοποίησε τη μετάφραση για να εξοικειώσει τις αραβικές χώρες με την Ιρανική κουλτούρα. Οι μεταφράσεις του Ιμπν Μουκφα’α έγιναν η πύλη μέσω της οποίας ο αραβικός κόσμος ήρθε σε επαφή με τα έργα των Ελλήνων φιλοσόφων, συμπεριλαμβανομένων των άρθρων του Αριστοτέλη γνωστών ως Οργανόν. Το Αλ-Αντζαμ Αλ-Καμπίρ και το Αλ-Αντζαμ Αλ-Σαγιρ (για την ηθική και την καλή συμπεριφορά), το Ρισάλα φι-λ-Σαχάμπα (που συζητά συγκεκριμένα προβλήματα που αντιμετωπίζει το νέο καθεστώς των Αβασιδών) είναι μερικά από τα έργα του Ιμπν Μουκφα’α. Η ευγλωττία και η επιλογή λέξεων του Ιμπν Μουκφα’α αποτελούν πηγή έμπνευσης για τους Άραβες συγγραφείς σήμερα. Τα έργα του σε πεζό λόγο έχουν μετατραπεί σε κοινές ακαδημαϊκές πηγές στα πανεπιστήμια σε όλο τον αραβικό κόσμο. Το Κελίλε και Ντέμνε του Ιμπν Μουκφα’α έχει μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ

Ο θάνατος του Ιμπν Μουκφα’α ήταν πολιτικά κίνητρο. Η πιο κοινή πεποίθηση μεταξύ των ιστορικών είναι ότι δολοφονήθηκε σε ηλικία 36 ετών. Υπάρχουν δύο διαφορετικές ιστορίες για τη δολοφονία του. Κάποιοι πιστεύουν ότι ο κυβερνήτης της Βασόρας διέταξε την εκτέλεση του Ιμπν Μουκφα’α με την πρόφαση του παγανισμού, κάτι που ιστορικά δεν επιβεβαιώνεται. Η πιο αξιόπιστη αφήγηση είναι ότι ο Ιμπν Μουκφα’α μισούσε τον κυβερνήτη της Βασόρας (Σοφιάν ιμπν Μουαβία) και τον κορόιδευε τολμηρά όταν εργαζόταν ως γραμματέας του θείου του Μανσούρ. Ο θείος του Μανσούρ, Αμπντάλλα, επαναστάτησε εναντίον του ανιψιού του αλλά απέτυχε να ανατρέψει την κυβέρνηση του. Τελικά, ο Μανσούρ δέχτηκε την παράκληση του θείου του για συγχώρεση και είπε στον θείο του να εκφράσει τη μετάνοιά του εγγράφως ώστε να το υπογράψει. Ο Αμπντάλλα ζήτησε από τον γραμματέα του, Ιμπν Μουκφα’α, να ζητήσει μια εγγύηση ασφάλειας και να την θέσει σε έγγραφο. Προφανώς, ο Μανσούρ δεν του άρεσε ο αυστηρός τόνος του Ιμπν Μουκφα’α στην επιστολή και διέταξε τη δολοφονία του.