Ο Όμαρ Χαγιάμ: Ένας Επιστήμονας και Ποιητής Παγκόσμιας Φήμης

Γκιγιάθ αλ-Ντιν Αμπού αλ-Φαθ Όμαρ ιμπν Ιμπραήμ Νεϊσαμπούρι, γνωστός ως Χαγιάμ, ήταν Ιρανός φιλόσοφος, μαθηματικός, αστρονόμος, ιατρικός ειδικός και ποιητής. Γεννήθηκε το 1047 στη Νεϊσαμπούρ. Αυτός ο Ιρανός πολυμαθής έζησε κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σελτζούκιδων. Ένα από τα παρατσούκλια του ήταν «Χότζατ αλ-Χακ» (Η απόδειξη της Αλήθειας). Στη Νεϊσαμπούρ, ο Χαγιάμ σπούδασε φιλοσοφία και μαθηματικά, μεταξύ άλλων σημαντικών επιστημών της εποχής του. Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι παρακολούθησε μαθήματα από τον Αβικέννα. Οι διάσημοι επιστήμονες της εποχής συμφωνούσαν ομόφωνα ότι ο Χαγιάμ ήταν ο καλύτερος φιλόσοφος ανάμεσά τους.

Ο Χαγιάμ έγινε γνωστός κυρίως για τα ποιήματά του, ιδιαίτερα τα τετράστιχά του, αλλά οι εφευρέσεις του στα μαθηματικά και την αστρονομία δεν είναι μυστικό. Οι ιστορικοί διαφωνούν για την ακριβή ημερομηνία γέννησης και θανάτου του. Ίσως η πρώτη αναφορά για τη ζωή του είναι το έργο «Τσαχάρ Μαγκάλε» του Νιζάμι Αρούζι, γραμμένο το 1155. Επίσης, ο Αμπού αλ-Χασάν Μπαϊχαγκί ασχολήθηκε με τη βιογραφία του Χαγιάμ το 1161, σε δύο από τα βιβλία του, «Τατάμμα Σαβάν αλ-Χικμά» και «Ταρίχ Χουκάμα αλ-Ισλάμ». Ο Νιζάμι Αρούζι και ο Μπαϊχαγκί συναντήθηκαν περιστασιακά με τον Χαγιάμ.

Έργα

Το 1068 ο Χαγιάμ μετακόμισε στη Σαμαρκάνδη, όπου γνώρισε τον ανώτατο δικαστή της πόλης, Αμπού Ταχίρ Αμπντουλραχμάν ιμπν Αχμάντ. Στη Σαμαρκάνδη έγραψε το φημισμένο του βιβλίο για την Άλγεβρα. Ο Σουλτάνος Μαλίκ-Σαχ και ο μεγάλο βεζίρης του, Νιζάμ αλ-Μουλκ, κάλεσαν τον Χαγιάμ στην Ισφαχάν, όπου του ανατέθηκε να ιδρύσει ένα παρατηρητήριο και να ηγηθεί μιας ομάδας επιστημόνων για να πραγματοποιήσουν ακριβείς αστρονομικές παρατηρήσεις με σκοπό την αναθεώρηση του περσικού ημερολογίου, γνωστού και ως Περσικό Ημερολόγιο Τζαλάλη. Μετά τη δολοφονία του Μαλίκ-Σαχ και του βεζίρη του, μετέβη στο Μάρβ, στο Χορασάν, όπου δούλεψε στα περισσότερα επιστημονικά του έργα. Ήταν ο πρώτος που διατύπωσε μια γενική θεωρία για τις κυβικές εξισώσεις. Ο Χαγιάμ επανάσταση στα μαθηματικά διατυπώνοντας την άλγεβρα περίπου τέσσερις αιώνες πριν από τον Ρενέ Ντεκάρτ. Είναι πιο γνωστός για την ταξινόμηση και την επίλυση των κυβικών εξισώσεων, όπου παρείχε γεωμετρικές λύσεις μέσω της τομής κωνικών τομών. Μέρος του έργου του «Σχόλιο στις Δυσκολίες των Αξιωμάτων των Στοιχείων του Ευκλείδη» αφορά το αξίωμα των παραλλήλων. Η πραγματεία του θεωρείται η πρώτη προσέγγιση του αξιώματος που δεν βασίζεται σε κύκλο λογικής αλλά σε πιο διαισθητικό αξίωμα. Ο Χαγιάμ έγραψε επίσης άρθρα για τη μηχανική, την υδροστατική, τη μετεωρολογία, τη μουσική και άλλα. Μερικά από τα βιβλία του είναι τα «Φι Μπαράχιν αλ-Τζαμπρ ουαλ-Μουκαμπίλα», «Ρισάλα φι αλ-Καούν ουα αλ-Τακλίφ» και «Ρουμπαγιάτ του Όμαρ Χαγιάμ».

Ρουμπαγιάτ του Όμαρ Χαγιάμ

Πέρα από την ειδίκευσή του στα μαθηματικά, την αστρονομία, τη γεωμετρία και τη φιλοσοφία, ο Χαγιάμ είναι κυρίως γνωστός για τα ποιήματά του. Τα «Ρουμπαγιάτ» έγιναν ευρέως γνωστά στον αγγλόφωνο κόσμο μέσω της μετάφρασης του Έντουαρντ Φιτζέραλντ το 1859, καθιστώντας τον Χαγιάμ έναν από τους τέσσερις πιο διάσημους ποιητές όλων των εποχών δίπλα σε Όμηρο, Σαίξπηρ, Ντάντε και Γκαίτε. Το 1875, ο γνωστός Γάλλος οριενταλιστής Γκαρσίν ντε Τασί μετέφερε 10 από τα ρουμπαγιάτ του Χαγιάμ στη Γαλλία. Το 1867, ένας Γάλλος με το όνομα Νικόλα δημοσίευσε τα «Ρουμπαγιάτ» στα γαλλικά, όταν εργάστηκε στο Ραστ ως γενικός πρόξενος. Η μετάφραση του Φιτζέραλντ άνοιξε το δρόμο για τον Αντρέ Ζιντ να γνωρίσει και να αναφέρει κάποια από τα ποιήματα του Χαγιάμ στο βιβλίο του «Οι Καρποί της Γης». Τα ποιήματα του Χαγιάμ είναι σύντομα, περιεκτικά και ταπεινά, αλλά περιέχουν τις πιο βαθιές φιλοσοφικές εξηγήσεις για τη ζωή και την ύπαρξη. Τα κύρια θέματα των τετράστιχων του είναι ο θάνατος, οι αμφιβολίες, η σύγχυση για τη δημιουργία και η επιμονή στη σημασία της ζωής.

Τιμή στον Χαγιάμ

Ο Χαγιάμ πέθανε στη Νεϊσαμπούρ και τάφηκε σε έναν κήπο δίπλα στο τέμενος του Ιμάμζαντέ Μαχρούκ στην ίδια πόλη.

Οι Ιρανοί τιμούν τη ζωή και την κληρονομιά του Χαγιάμ κάθε χρόνο στις 18 Μαΐου.